Verdiepend onderzoek naar ambtelijk vakmanschap

Hoe kunnen ambtenaren hun vakmanschap versterken en elkaar daarbij ondersteunen? Die vraag was voor de Vereniging De Nieuwe Ambtenaar (VDNA) het startpunt voor een nieuw onderzoek naar ambtelijk vakmanschap dat met bijna drie ton gesubsidieerd wordt door het A+O fonds Rijk. Met het onderzoek, dat loopt tot begin 2027, wil de VDNA ambtelijk vakmanschap bespreken en zichtbaar maken in de praktijk.

Erkenning, ruimte en richting

Om zoveel mogelijk ambtenaren te bereiken werkt de vereniging voor dit onderzoek samen met Vereniging van Rijksambtenaren (VVRA). De VDNA zegt het initiatief voor het onderzoek te nemen vanuit haar missie om het professioneel handelen van ambtenaren zichtbaar en bespreekbaar te maken. ‘Als vereniging van én voor ambtenaren ziet de VDNA dagelijks hoezeer professionals zoeken naar erkenning, ruimte en richting’, schrijft de vereniging. ‘Evenals in publicaties als Het recht op Ambtelijk Vakmanschap, bepleit de vereniging dat ambtenaren geen uitvoerders zijn van regels alleen, maar beroepsbeoefenaars met een eigen moreel en professioneel kompas.’ De vereniging wil bijdragen aan een cultuur ‘waarin vakmanschap niet alleen wordt gewaardeerd, maar ook actief wordt gefaciliteerd – in beleid, in leidinggeven en in de werkpraktijk zelf’.

Onvoldoende erkend

Het onderzoek is volgens de vereniging nodig, omdat bij haar de overtuiging leeft dat goed ambtelijk handelen niet vanzelf spreekt. ‘Ambtenaren werken in een omgeving waarin maatschappelijke verwachtingen, politieke dynamiek en interne processen voortdurend veranderen. Dat vraagt om professionals die wendbaar zijn, kunnen reflecteren op hun rol, en vanuit vertrouwen durven handelen.’ Tegelijkertijd ziet de vereniging dat de ruimte en ondersteuning voor die vorm van vakmanschap in de praktijk vaak tekortschieten. ‘Ondanks goede bedoelingen en bestaande instrumenten, zoals de Gids Ambtelijk Vakmanschap van BZK, voelen veel ambtenaren zich onvoldoende erkend in hun professionele kracht.’ Daarom is het volgen de VDNA tijd voor een nieuwe impuls. ‘Geen papieren ideaal of abstract model, maar een gedeelde, doorleefde praktijk van vakmanschap die aansluit bij de werkelijkheid van vandaag.’

Grote interesse

De subsidie van het A+O fonds Rijk maakt het volgens de vereniging mogelijk ‘grondig én breed’ in gesprek te gaan met ambtenaren over wat hen beweegt, wat hen belemmert, en wat er nodig is om hun vak met trots en vertrouwen te kunnen uitoefenen. Het onderzoek wordt uitgevoerd door Issuemakers, een organisatie die is in maatschappelijke communicatie en participatie. In de eerste fase zijn op basis van een deskstudie twee focusgroepen ingericht. De vereniging wijst erop dat de interesse voor deelname groot was, ‘wat benadrukt dat het thema breed leeft binnen de rijksdienst’. De focusgroepen moeten input leveren voor een enquête onder rijksambtenaren die binnenkort breed wordt uitgezet. De opbrengsten uit de gesprekken worden vertaald naar concrete interventies en acties die het vakmanschap in de ambtelijke praktijk moeten versterken. ‘Denk aan handvatten voor leidinggevenden om professionele ruimte te bieden, manieren om intervisie en reflectie structureel te organiseren, en het opbouwen van sterke netwerken waarin ambtenaren ervaringen kunnen delen.’

Gezamenlijke opgave

Het onderzoek loopt tot begin 2027 en heeft meerdere fases. De vereniging benadrukt dat in elke fase het perspectief van ambtenaren zelf centraal staat. ‘Niet vanuit een top-down benadering, maar in gezamenlijkheid: vakmanschap als iets dat je samen opbouwt, onderhoudt en doorgeeft.’ Ambtelijk vakmanschap is geen individueel streven, maar een gezamenlijke opgave, aldus Eelke Turkstra, secretaris van de VDNA, in het persbericht van de vereniging. ‘Het vraagt om reflectie, professionele ruimte en gedeeld eigenaarschap. Met dit project brengen we vakmanschap tot leven, sámen met de mensen die het elke dag vormgeven.’