Gemeente moet naar jonge jurist toe

Zichtbaarder worden in wervingsactiviteiten, het vak van gemeentejurist bekender maken, meer wo-studenten stage laten lopen bij gemeenten en meer gemeentelijke casuïstiek in vakken inbrengen. Dat zijn de vier meest reële kansen voor gemeenten om juridisch talent binnen te halen.

Toolbox biedt hulp

Dat blijkt uit de pilot De Gemeente Meester, waarvan het eindrapport ‘Bekend maakt bemind’ van adviesbureau Andersson Elffers Felix een beeld geeft van de aansluiting van WO-rechtenopleidingen op de praktijk van gemeentejuristen. Het rapport bevat ook een toolbox met daarin uitgewerkte concepten die kunnen bijdragen aan een sterkere verbinding tussen de wereld van gemeentejuristen met die van WO-rechtenopleidingen en hun studenten.

Veelzijdig werk

In de krappe arbeidsmarkt van vandaag is het aantrekken én het behouden van juristen een grote uitdaging voor gemeenten. Daarnaast weten veel rechtenstudenten niet wat het werk van een gemeentejurist inhoudt. Juristen van de gemeenten Utrecht, Haarlem, Westland en de VNG riepen daarom de werkgroep ‘Next Level Gemeentejuristen’ in het leven om de veelzijdigheid van het werk van de gemeentejurist en de maatschappelijke relevantie ervan zichtbaarder te maken.

Gastcolleges en snuffeldagen

Hieruit vloeide de pilot De Gemeente Meester voort. Gastcolleges, snuffeldagen en stages en onderzoek naar hoe de gemeentelijke praktijk in te passen in het curriculum van juridische opleidingen moesten rechtenstudenten interesseren en enthousiast maken om gemeentejurist te worden. Goede aansluiting tussen rechtenopleidingen en de gemeentelijke praktijk is van maatschappelijk belang, omdat, nu en in de toekomst, voldoende gekwalificeerde academisch geschoolde juristen in dienst van de gemeente kunnen bijdragen aan belangrijke maatschappelijke vraagstukken, meldt het rapport.

Gemeenten zoeken T-shaped jurist

Realiteit is dat juridische functies bij gemeenten in de top 5 van moeilijk vervulbare vacatures staan. Het aantal juridische vacatures bij gemeenten is ook fors toegenomen. Uit interviews komt naar voren dat het voor gemeenten vooral lastig is om juristen aan te trekken in functies met een meer strategische oriëntatie. Gemeenten zoeken de zogenoemde ‘T-shaped jurist’. Een jurist met brede, multidisciplinaire kennis en sociale vaardigheden, sterk georiënteerd op publieke waarden en mens- en oplossingsgericht. Communicatieve vaardigheden, resultaatgerichtheid en politiek-bestuurlijke sensitiviteit zijn voor gemeenten belangrijke competenties. De moderne (gemeente)jurist moet geen ‘slagboom’ zijn, maar een enabler, en meedenken over wat wél kan.

Belangrijkste werkgever

De aansluiting tussen WO-rechtenopleidingen en gemeenten is beperkt, laat het rapport zien. Hoewel er weinig onderzoek is gedaan waar alumni terechtkomen, blijkt opvallend genoeg uit een onderzoek van de Rijksuniversiteit Groningen naar welke banen de alumni van 2020 en 2021 hadden dat 18 procent bij de rijksoverheid terecht is gekomen en 8 procent bij gemeenten. De overheid is daarmee, voor dit cohort, de belangrijkste werkgever.

Opleiding gericht op togaberoepen

Maar de aandacht voor bestuurs- en gemeenterecht bij opleidingen is inherent beperkt. Verder is er minder interactie tussen WO-opleidingen en gemeenten dan tussen hbo-opleidingen en gemeenten. De docenten van de opleidingen zijn minder bekend met ambtenaren en andersom. Dat komt onder meer, omdat gemeenten de indruk hebben dat academische opleidingen en studenten meer op de klassieke ‘togaberoepen’ gericht zijn en niet op gemeenten als werkgever. Daarbij is het ook zo dat het curriculum weinig ruimte geeft voor stages bij gemeenten.

Beperkte aandacht voor gemeente

De ruimte in het curriculum voor de (gemeentelijke) praktijk is beperkt, omdat het sterk wordt ingekaderd door het in 2016 gesloten convenant over ‘civiel effect’. Daardoor hebben (bachelor)opleidingen maar weinig speelruimte in het vormgeven van hun curriculum. Ook de vrije ruimte in het curriculum gaat maar beperkt naar bestuurs- en gemeenterecht. Groningen, Leiden en Nijmegen blijken universiteiten die van oudsher relatief veel aandacht besteden aan ‘decentralisatierecht’. Verder geven universitair docenten aan dat de functie van de rechtenopleiding vooral kennisoverdracht is en er maar weinig ruimte is voor aandacht voor de praktijk en praktijkvaardigheden. Daarop aansluitend is de taak van beroepsoriëntatie vooral bij studieverenigingen belegd en wordt de verantwoordelijkheid hiervoor minder sterk door opleidingen gevoeld.

Saai, stoffig, minder ambitieus

Rechtenstudenten blijken ook niet goed bekend met gemeenten. In gesprekken geven zij aan gemeenten niet vaak eerder te hebben overwogen als mogelijke werkgever. ‘Saai, stoffig, minder ambitieus’ zijn woorden die studenten regelmatig noemen over het imago van de gemeentejurist. Studieverenigingen vertellen de onderzoekers dat gemeenten ‘weinig zichtbaar’ zijn en ‘moeilijk te benaderen voor carrière-evenementen’. Dit staat allemaal haaks op wat gemeentejuristen van hun vak vinden en de ambities die zij hebben om jonge juristen aan te trekken.

Breed scala van kansen

Gelukkig is er ook een ‘breed scala aan kansen’ om de aansluiting tussen gemeenten en deze studenten te verbeteren, zoals het aanbieden van stages en onderwerpen voor afstudeerscripties en meer inzet van gemeenten op wervingsactiviteiten. De toolbox die bij het rapport is gevoegd biedt hiervoor een aantal concepten. Die komen voort uit acht kansen die door de werkgroep Next Level Gemeentejuristen zijn geprioriteerd op basis van bereik, haalbaarheid en uitvoerbaarheid. Hieruit zijn de vier kansen geselecteerd die in het begin van dit artikel zijn genoemd. Daaruit zijn drie ontwerpopgaven gemaakt die weer de basis vormen van de concepten in de toolbox. Deze opgaven zijn: actiever aan wervingsactiviteiten deelnemen, het inbrengen van praktijkcases in het curriculum en het bevorderen van stages en traineeships.