Aantal rijksambtenaren groeit nog steeds

Ondanks de beoogde taakstelling in het hoofdlijnenakkoord om het aantal ambtenaren bij de rijksoverheid met 22 procent terug te brengen, blijkt het aantal rijksambtenaren sinds eind vorig jaar juist met 4000 te zijn toegenomen. De externe inhuur stabiliseerde op 15,4 procent.

Beleidskolom stabiliseert

Dat schrijft demissionair minister Frank Rijkaart van BZK in een brief aan de Tweede Kamer. Hij stuurde de brief naar aanleiding van aangenomen moties van de Kamerleden Hans Vijlbrief (D66) cs. en Bart Bikkers (VVD) en vragen van FvD, PVV en VVD tijdens de Algemene Financiële Beschouwingen naar de stand van zaken van de realisatie van de taakstelling. Rijkaart meldt dat de omvang van de rijksdienst op 30 juni j.l. 160.953 fte was, een groei van 3.934 fte sinds 31 december 2024. Wel stabiliseert de beleidskolom na een jarenlange groei. Maar de groei in de categorieën uitvoering, inspectie en ondersteuning bedraagt tussen 2,5 en 5,2 procent.

Pas net begonnen

De demissionair minister wijst erop dat de taakstelling enkel budgettair is en verwerkt is in de begroting van 2025 oplopend tot ongeveer 1 miljard euro structureel vanaf 2029. In de Voorjaarsnota is het doorvertaald in de eerste suppletoire begroting van 2025. Maar de verdeling van de taakstelling naar onder meer uitvoering of apparaat is niet rijksbreed inzichtelijk te maken, aldus Rijkaart. ‘Verdere ontwikkelingen in de groei of krimp van apparaatsbudget zijn het gevolg van keuzes van de betreffende departementen in hun begrotingen.’ Over de groei merkt hij op dat de uitvoering van de taakstelling ‘pas net begonnen is’ en doorloopt tot en met 2029. ‘Tevens worden politieke keuzes gemaakt die de omvang van de ambtelijke organisatie beïnvloeden.’

Externe inhuur stabiliseert

Omdat ook werd gevraagd naar de omvang van externe inhuur, noemt Rijkaart ook hier een percentage: 15,4 procent. Na een jarenlange stijging is de omvang van de externe inhuur gestabiliseerd, stelt hij vast. Momenteel wordt een dashboard voor de externe inhuur ontwikkeld dat dit najaar operationeel moet zijn. De gevolgen van de keuzes in de taakstelling moeten in de komende jaren zichtbaar worden, maar zijn ook ‘onderhevig aan andere politieke keuzes’. ‘Ik acht het, vanuit goed werkgeverschap en bestuur, van belang dat departementen een zorgvuldig proces doorlopen bij het daadwerkelijk implementeren van de gekozen maatregelen.’

Interne vervulling vacatures

Rijkaart noemt een aantal strategische lijnen voor de invulling van de ‘enkel budgettaire’ taakstelling. Het demissionaire kabinet wil bij het verkleinen van de omvang van de rijksdienst de uitvoering zoveel mogelijk ontzien. Omvang, beschikbare deskundigheid en aantrekkelijk werkgeverschap houden sterk verband met elkaar, stelt hij vast. Het behoud en vernieuwen van kennis staat onder druk door de voorziene uitstroom door pensioen en een krappe arbeidsmarkt, vervolgt hij. ‘Elk ministerie beoordeelt kritisch of het extern openstellen van vacatures nodig is.’ Interne of interdepartementale vervulling van vacatures geniet daarbij de voorkeur. Om interne mobiliteit te ondersteunen en een helder perspectief te bieden is de Taskforce Flow Rijk gestart. ‘Het blijft de inzet van het kabinet om, ook in tijden van taakstelling, een aantrekkelijk werkgever te zijn en te blijven.’

Verambtelijken externe inhuur

Maar ondanks de wens om niet al te veel te bezuinigen op de uitvoering, kan die toch te maken krijgen met een (beperkt) deel van de taakstelling. Dat is echter aan afzonderlijke ministers om te bepalen. Verder moet het terugbrengen van de externe inhuur gebeuren ‘met oog voor behoud van kennis binnen en voor de overheid’. Als mogelijkheid noemt Rijkaart het ‘verambtelijken’ van de externe inhuur. De keuzes in de manier waarop de externe inhuur wordt teruggedrongen is opnieuw aan de ministeries. ‘Het gevolg van deze verambtelijking kan echter wel een groei van het aantal fte tot gevolg hebben.’ Uit een informatieronde onder departementen blijkt dat gekozen oplossingen ‘op zichzelf’ leiden tot een vermindering van het aantal fte. Maar: ‘In hoeverre er, per saldo, sprake zal zijn van een krimp van het aantal fte, is afhankelijk van, onder andere, eventuele nieuwe taken en van de mate van verambtelijking van externe inhuur.’

Arbeidsproductiviteit verhogen

Het demissionaire kabinet ziet daarnaast kansen in het besparen op de facilitering van topambtenaren en de inzet van AI. ‘De ontwikkelingen in de digitale wereld en vooral AI nemen een vlucht en bieden kansen om efficiënter te werken.’ Maar gezien de publieke taak van de overheid moet dit wel verantwoord gebeuren. ‘De recent vastgestelde Nationale Digitaliseringsstrategie (NDS) vormt hiervoor een belangrijk uitgangspunt.’ Tot slot wil het demissionaire kabinet regeldruk en administratieve lasten verminderen. Het heeft hiervoor geen normen gesteld, want het is wederom aan de ministeries zelf om keuzes te maken. Zelf onderzoekt Rijkaart hoe binnen de rijksbrede bedrijfsvoering regeldruk en overhead kunnen worden verminderd en ook hoe de arbeidsproductiviteit kan worden verhoogd. Over dat laatste wil hij de Tweede Kamer dit jaar nog informeren.