Ruzie met de buren

Wat gebeurt er wanneer plannen van de ene gemeente grote gevolgen hebben voor een buurgemeente, terwijl die daar nauwelijks invloed op kan uitoefenen? Hoe aangrenzende windturbines, distributiecentra en een asielzoekerscentrum kunnen leiden tot spanningen tussen lokale overheden.

Winterswijk

Bijna 1.500 vierkante kilometer telt de Duitse ‘Kreis’ Borken, gelegen in Noordrijn-Westfalen, aangrenzend aan Nederland. Maar ondanks al die ruimte willen de Duitsers windturbines van circa 250 meter hoog vlak langs de grens met hun buurland bouwen. Het bericht over de Duitse plannen kwam in augustus 2023. De oosterburen hadden echter niet bedacht om de Nederlandse collega’s in het nabijgelegen Winterswijk als eerste in te lichten.

Windmolens

‘We kregen van inwoners te horen dat er vlak over de grens windmolens gepland stonden’, verzucht wethouder Gosse Visser (VVD) van de Achterhoekse gemeente. Dat terwijl een aantal installaties op enkele honderden meters afstand van woningen in Winterswijk zouden komen te staan. ‘Zelf zijn we in de gemeente erg terughoudend over windmolens’, zegt Visser. ‘Er is zelfs een moratorium, dus dat was schrikken.’

Geen rekening met de buren

Dat er bij de plannen geen rekening werd gehouden met de belangen van de mensen vlak over de grens, werd nog eens bevestigd door de situatieschetsen die voor de planologische procedure werden gebruikt. Alles aan de Nederlandse kant van de landsgrens was een wit vlak. Ook huizen die op 200 meter van de beoogde bouw­locaties staan waren niet ingetekend. Ongekend, als het zou gaan om grondgebied van één overheid. Wethouder Visser: ‘Inwoners waren terecht erg bezorgd, en wij wisten als bestuur van niks. Je staat als het ware met je mond vol tanden.’

Bestuurslagen

Waar in Nederland de discussie over windturbines doorgaans stroperig verloopt, worden in Duitsland sinds kort versneld vergunningen afgegeven om de energietransitie te stimuleren. Dat heeft het ook mogelijk gemaakt dat deze nieuwe turbines staan gepland in een gebied dat tot voor kort beschermd was. ‘In die natuurgebieden mocht voorheen niks’, legt Visser uit. ‘En toen had Berlijn opeens besloten dat daar nu toch windmolens mochten komen. Terwijl wij altijd geleerd hadden: dat is beschermd, daar mag je niet bouwen.’

Westland

Het spanningsveld tussen formeel recht en feitelijke impact zie je niet alleen over de grens. Ook dichter bij huis botsen gemeenten regelmatig over elkaars plannen. Zo liggen de gemeenten Den Haag en Westland al jaren in de clinch om de voorgenomen uitbreiding van het bedrijventerrein ABC Westland, dat vol staat met distributiecentra. Het gaat dan ook niet om ‘een stukkie erbij’. De uitbreiding is 34 voetbalvelden groot en betreft vooral ruimte voor bedrijven gelieerd aan de glastuinbouw. Ook is er plek voor de huisvesting van honderden arbeidsmigranten, die voor een groot deel de arbeid gaan leveren in de nieuwe bedrijfspanden.

Tegengestelde belangen

Westland laat weten mee te willen werken aan het plan omdat er ‘een groot tekort’ is aan bedrijventerreinen die zijn verbonden aan de glastuinbouw. ‘Door de uitbreiding krijgen deze bedrijven én nieuwe ondernemers meer ruimte om te groeien’, aldus de gemeente. Terwijl Westland doordendert, zit Den Haag al jaren in de bezwaarstand.

Rotterdam

Ook in Rotterdam speelt al een geruime tijd een burenruzie. Een die net als die tussen Westland en Den Haag lijkt te escaleren tot een formele procedure. Hier is het kleine broertje Barendrecht dat de Zuid-Hollandse havenstad kopzorgen bezorgt. Ondanks de vele bezwaren, aangevoerd door Leefbaar Rotterdam, kiest buurman Barendrecht ervoor een asielzoekerscentrum (azc) voor 350 personen te situeren in het Zuidelijke Randpark, tegen de Rotterdamse wijk Lombardijen aan. De plek doet de Rotterdammers de wenkbrauwen fronsen, vooral omdat Barendrecht zelf straks van het azc gescheiden is door de snelweg A15, terwijl het nauw grenst aan een Rotterdamse woonwijk.

AZC op de grens

De grond waarop de opvangplek komt te staan is in eigendom van de provincie, maar die geeft toestemming voor het azc. Eerder lukte het de Rotterdammers nog om via de provincie af te spreken zelf een asielboot beschikbaar te stellen. In ruil daarvoor zou Zuid-Holland geen grond beschikbaar stellen aan Barendrecht. Nu Barendrecht de plannen toch doorzet, lijkt de tijd van praten voorbij. ‘Er worden in Barendrecht op een schandalige manier ­afspraken met voeten getreden’, zegt gemeenteraadslid Simon Ceulemans (Leefbaar Rotterdam). ‘We gaan er alles aan doen om dit te voorkomen.’

Doos van Pandora

In Winterswijk geeft wethouder ­Visser aan nog niet veel zicht te hebben op de bezwaarprocedure die inmiddels is ­gestart. De context van een landsgrensoverschrijdend conflict maakt de situatie nog een stuk complexer dan die in Zuid-Holland, in ieder geval op juridisch vlak. Hoe de procedure er precies aan toegaat in Duitsland, blijft voor het bestuur van de gemeente Winterswijk een soort doos van Pandora. ‘In Nederland weet ik goed hoe die procedures verlopen, maar in Duitsland: geen idee’, zegt Visser.

Lees het hele artikel deze week in BB 15.