Biedt ‘verbreding’ D66 meer electorale potentie?

NRC meent te zien dat D66 zich probeert te verbreden en daarmee opschuift naar rechts. D66 wil ook aantrekkelijk zijn voor mensen ‘in een rijtjeshuis’. Ze wil zich meer profileren op thema’s als wonen, zorg en migratie. NRC vroeg Ipsos I&O in dit kader een aantal vragen te beantwoorden. 

De nieuwe D66-strategie in NRC

Het sociaal-liberale D66 is van koers veranderd, schrijft NRC. Minder links, minder woke, en juist nationaler en steviger. Eerder deze week kondigde Jetten al een “koerswijziging” op asiel en migratie aan — waarbij volgens NRC de rechtsere taal opvalt. “’Aso’s’ moeten aangepakt worden, internationale verdragen mogen opengebroken en asielaanvragen moeten worden behandeld aan Europese buitengrenzen”. De partij pleit voor het eerst voor een Canadees model, waarbij asielzoekers alleen op uitnodiging komen.
Bovendien moet D66 een partij voor méér Nederlanders – dan alleen hoogopgeleiden –  worden, zeggen D66’ers in de Tweede Kamer. Op wonen wil D66 issue owner worden.

Is dit electoraal een kansrijke strategie?

De nieuwe koers van D66, en de poging om electoraal te verbreden, is een riskante strategie, zegt opiniepeiler Peter Kanne van Ipsos I&O in NRC. “In zo’n korte tijd kun je het imago van een partij niet bijstellen”.
Het risico van de nieuwe koers van D66, zegt Kanne, is dat kiezers overstappen naar GroenLinks-PvdA, waar D66 het meest mee concurreert. Dubbel zoveel als met de VVD. De nieuwe koers van D66 en de poging om bredere middengroepen aan te spreken „schuurt en botst”, zegt de opiniepeiler. “Je kunt beter een coherente, homogene groep aanspreken met een duidelijk verhaal. Dat levert misschien geen groei op, maar daarmee vervreemd je je achterban ook niet van je”.

NRC stelde Ipsos I&O een aantal vragen voor dit artikel. Lees hier de volledige Ipsos I&O-analyse.

In de peilingen gebeurt er weinig rond D66. Wat is daar de verklaring voor?

D66 haalt in de Ipsos I&O-peiling stationair tussen 10 en 12 zetels. Hoe is dit te verklaren?

De partij blinkt nergens in uit.

D66 is issue owner op geen enkel belangrijk onderwerp.D66 was dat op onderwijs, maar onderwijs is minder urgent geworden, lijkt ook alsof D66 zich hier niet meer op wil profileren. Hetzelfde is te zeggen over klimaat. Het is onduidelijk met welk issue de kiezer D66 moet associëren.Leider Rob Jetten doet het zeker niet slecht, maar weet zich ook niet echt te onderscheiden.

 Zetelpeilingen Ipsos I&O voor grootste 5 partijen t/m 16 juni (zetels). Bron: Ipsos I&O - 16 juni 2025.

Is er in het imago van de partij een ontwikkeling te zien, de afgelopen jaren?

Als we kiezers middels een open vraag vragen waarom ze op D66 stemmen, komt de partij naar voren als een ‘sociaalliberale partij’, een democratische, ‘normale’ partij in het midden, die zorgt voor stabiliteit.
Vooral onderwijs en klimaat komen spontaan naar voren als stemmotieven. Wonen wordt zelden genoemd, economie nog minder. Immigratie of asiel zelden, uitsluitend als argument om niet op de VVD te stemmen: men rekent op D66 om een streng asielbeleid tegen te gaan.
De perceptie van D66 schoof iets op naar links: nu wordt D66 per saldo gezien als een ‘centrum-linkse’ partij. De eigen D66-kiezers positioneren D66 iets meer richting centrum, bijna samenvallend met hoe ze zichzelf zien op de links-rechtsschaal.

Hoe wordt er over de jaren naar Rob Jetten gekeken als leider?

Rob Jetten wordt keurig gewaardeerd, maar ook hij springt er niet uit. Noch bij het volledige electoraat (een 5,0), noch bij z’n eigen kiezers (7,8).
Zijn eigen kiezers roemden Jetten in december 2024 om zijn standvastige maar toch flexibele houding, waarmee hij – vanuit de oppositie – dingen voor elkaar krijgt. Als minister van Klimaat heeft hij krediet en gezag opgebouwd.

Liggen er kansen voor D66 met zo’n verbreding/verrechtsing? En wat zijn de risico’s?

Er is voor D66 best potentie voor groei: 7 procent zou nu op de partij zou stemmen (11 zetels), nog eens 18 procent overweegt D66. D66 kan kiezers winnen van GL-PvdA (48% van de GL-PvdA-kiezers overweegt ook D66), VVD (24%), CDA (22%) en Volt (51%). 
Maar de vraag is of dat met deze strategie gaat lukken. D66 neemt met een rechtsere koers op immigratie een risico. Links-progressieve kiezers zullen teleurgesteld raken en wellicht uitwijken naar GL-PvdA (54% van de D66-kiezers overweegt ook GL-PvdA, 30% ook Volt). De D66-achterban is sterk inhoudelijk gedreven, politiek betrokken en snel geneigd tot strategisch stemmen. Ook in november 2023 raakte D66 veel strategische kiezers kwijt aan GL-PvdA.

Met deze (rechtsere) koers lijkt D66 vooral de strijd met VVD en CDA aan te gaan. De VVD gaat de campagne juist proberen te voeren op economie en (internationale) veiligheid, niet op immigratie. CDA zal immigratie waarschijnlijk ook niet kiezen als belangrijkste speerpunt. Waarom zou je dat opzoeken, met een links-progressieve achterban? Op links gaat GL-PvdA meedoen om de eerste plaats. Je ziet bij die achterban de strategische stem alweer groeien. Een groot risico voor D66. Ook Volt ligt op de loer. Geeft D66 de linkse kiezers bij voorbaat op? 

Welke onderwerpen spelen een belangrijke rol in de keuze voor D66?

Voor D66-kiezers zijn de woningmarkt (50%), klimaatverandering (39%) en onderwijs (32%) de onderwerpen waar de politiek met voorrang (en bovengemiddeld) aandacht aan moet geven.
Woningmarkt wordt ‘slechts’ door 29 procent genoemd. De keuze hier meer een speerpunt van te maken kan dus electoraal perspectief bieden: D66 zou dan moeten zorgen dat ze er meer als issue owner op wordt gezien. Dat is nu nog niet het geval.
Immigratie en economie worden door D66-kiezers (nog) nauwelijks belangrijk gevonden. Indien D66 hier meer profiel op wil krijgen, zou de partij duidelijk de concurrentie met de VVD (en PVV) opzoeken. Op economie is de VVD issue owner, op immigratie is dat de PVV.
Het verminderen van het aantal immigranten dat naar ons land komt is een wens van 71 procent van de Nederlanders, 31 procent noemt dat ‘essentieel’. Slechts 8 procent van de D66-kiezers noemt dit essentieel (laagste score van de negen beleidsdoelen).
Meer kansen liggen er op het ‘beschermen van de democratie’, dit vinden D66-kiezers heel belangrijk.

Past die verbreding – het iets rechtsere geluid – bij hun huidige of potentiële achterban?

Per saldo is het antwoord: nee. D66-kiezers zijn hoog opgeleid (66% heeft hbo of wo), vermogend (60% heeft een bovenmodaal inkomen) en stedelijk (63% woont in sterk of zeer sterk stedelijk gebied). Ze zijn niet ‘volks’. Ze zijn progressief, ze willen vooruitgang en stabiliteit.