Geweld Den Haag leidt niet tot electorale verschuivingen

Disclaimer: een zetelpeiling is geen voorspelling voor de uitslag van de verkiezingen. Met de zetelpeiling laten we de verhoudingen van dit moment zien. Dit onderzoek vond plaats van 26 tot 29 september 9:00 uur. Veel kiezers weten nog niet wat ze gaan stemmen. Anderen kunnen hun voorkeur uiteraard nog veranderen.

In de Ipsos I&O-zetelpeiling van maandag 29 september is de PVV de grootste partij van het land (31 zetels). Het CDA (25) en GL-PvdA (23) volgen. D66 is de enige partij die significante groei doormaakt ten opzichte van twee weken eerder. De sociaalliberalen stijgen van dertien naar vijftien zetels.

Figuur 1: Zetelpeiling Ipsos I&O 29 september 2025 ‘Op welke partij zou u op dit moment stemmen bij de Tweede Kamerverkiezingen?’ Basis: heeft partij van eerste voorkeur (n = 1.935). 

Die lichte stijging voor D66 valt niet toe te schrijven aan de rellen die vorige weekeinde plaatsvonden in Den Haag. Eén kiezer noemt expliciet dat het feit dat het D66-kantoor toen werd belaagd reden is om naar de partij uit te wijken.

Belangrijker is dat kiezers lijsttrekker Rob Jetten waarderen. Onder links-progressieve kiezers [1] is Jetten nu de populairste lijsttrekker. Van deze kiezersgroep krijgt hij een 7,4 – waarmee hij Jimmy Dijk (6,9), Frans Timmermans (6,8) en Henri Bontenbal (6,8) ruim voor blijft. Ruim een derde (36%) van de D66-kiezers noemt nu de lijsttrekker als belangrijke reden om de partij te stemmen. Alleen Henri Bontenbal (66%) scoort hier beter op.

Figuur 2: Stemgedrag TK23 van huidige D66-kiezers

“Jetten vind ik rationeler overkomen dan Timmermans. Daarnaast ben ik van mening dat GroenLinks veelst te weinig de andere kant begrijpt, D66 zit wat meer in het midden en doet dat beter.”
– Stemde in 2023 GL-PvdA

Daarnaast zeggen kiezers de middenkoers van D66 te waarderen. De sociaalliberalen halen kiezers weg bij linkse en rechtse partijen (zie figuur 2 hiernaast). Als wij hen vragen hun stemkeuze te motiveren noemen ze vaak de gematigde politieke positionering.

“D66 lijkt een minder moreel verheven programma te hebben en met meer praktische oplossingen te komen. VVD is te veel naar de conservatieve flank gaan hangen, heeft het kabinet met de PVV mogelijk gemaakt en stapelt sowieso het laatste half jaar blunder op blunder. De VVD heeft nu helemaal geen visie meer en is haar liberale waarden aan het verloochenen”
– Stemde in 2023 VVD

“D66 is nog altijd een middenpartij waar ik mij goed in kon vinden, ook al weet ik het de laatste jaren niet meer zo goed. NSC is kwetsbaar.”
– Stemde in 2023 NSC

“Ik ben meer sociaalliberaal dan links: de overheid moet zorgen dat mensen zich goed kunnen ontplooien ipv ingrijpen in het leven van mensen. Maar mijn ideeën zijn verder vrijwel hetzelfde gebleven, dus d66”
– Stemde in 2023 GL-PvdA

Kiezers bekijken Haagse rellen door eigen politieke lens

Op 20 september organiseerde ‘Els Rechts’ een demonstratie tegen het Nederlandse immigratie- en asielbeleid. Tijdens de demonstratie ontstonden ongeregeldheden. Een groep demonstranten trok richting de A12 en blokkeerde het verkeer tijdelijk. Later werd ook een politievoertuig in brand gestoken en werden de ramen van het D66-partijkantoor vernield.

Nederlandse kiezers zijn niet bepaald eensgezind in de manier waarop zij de rellen duiden. Een op drie (32%) vindt dat er sprake was van politiek geweld, een kwart (27%) noemt het geweld zonder politiek doel. Nog eens een kwart (24%) zegt dat het een beetje van beide was (politiek en niet-politiek geweld dus). Links-progressieve kiezers betitelen het geweld veel vaker als politiek dan kiezers aan de rechterflank.

PVV vaakst genoemd als partij die misbruik maakt van gebeurtenissen, daarna GL-PvdA

Nederlanders reageren wel eensgezind op de stelling dat ‘sommige politieke partijen de gebeurtenissen bij de demonstratie misbruiken voor eigen politiek gewin’. Zeven op tien (71%) zijn het hiermee eens, dit geldt voor linkse én rechtse kiezers. Als we vervolgens doorvragen op welke partijen zij doelen wordt opnieuw duidelijk dat de verschillende kampen anders naar de materie kijken. De PVV (49% van degenen die vinden dat partijen de ongeregeldheden voor eigen gewin misbruikten noemt de PVV als voorbeeld) en GL-PvdA (32%) worden het vaakst genoemd.

Kiezers van D66, GL-PvdA en CDA noemen met name de PVV als partij die hier eigen politiek gewin uit probeert te halen. Kiezers van JA21 en PVV noemen juist GL-PvdA. VVD-kiezers noemen beide partijen relatief vaak.

Figuur 3: U vindt dus dat sommige politieke partijen de gebeurtenissen bij de demonstratie misbruiken voor eigen politiek gewin. Welke partij of partijen deed of deden dat, volgens u? Basis: vindt dat politieke partijen gebeurtenissen gebruikten voor eigen gewin. Getoond in figuur: alleen % dat PVV of GL-PvdA kiest.

Vier op de tien (39%) zijn het eens met de uitspraak: ‘Demonstranten die geweld gebruikten werden daartoe (mede) aangezet door uitspraken van sommige politici’. De mensen die het hiermee eens zijn, vinden in acht op de tien gevallen dat Geert Wilders (79%) tot geweld aanzette (39%*79% = 31% van alle kiezers). Verder worden genoemd (ten minste door 10%): Caroline van der Plas (27%), Dilan Yesilgöz (26%) en Lidewij de Vos (14%).

Onderzoeksverantwoording

Dit onderzoek vond plaats van vrijdag 26 tot maandagochtend 29 september 2025. In totaal werkten 2.319 Nederlanders van 18 jaar of ouder mee aan dit onderzoek. De steekproef is grotendeels getrokken in het I&O Research Panel. Een deel (n = 215) deed mee via PanelClix. Dit zijn voornamelijk jongeren, lager opgeleiden en respondenten met een niet-westerse achtergrond. Ipsos I&O voerde dit onderzoek uit in samenwerking met Pauw & De Wit.

Bij de zetelpeilingen in aanloop naar de verkiezingen maken we gebruik van een zogeheten rolling panel. Dit houdt in dat respondenten die deelnamen aan de vorige peiling, ook voor de nieuwe peiling worden uitgenodigd. Op die manier kunnen we meten welke kiezersstromen plaatsvinden en welke redenen kiezers hebben om van partijvoorkeur te veranderen. Aan deze peiling namen 1.095 respondenten deel die ook deelnamen aan de peiling van twee weken terug.

De onderzoeksresultaten zijn gewogen op geslacht, leeftijd, regio, opleidingsniveau en stemgedrag bij de Tweede Kamerverkiezingen in november 2023. De weging is uitgevoerd conform de richtlijnen van de Gouden Standaard (CBS). Hiermee is de steekproef representatief voor de kiesgerechtigde Nederlandse inwoners (18+), voor wat betreft deze achtergrondkenmerken. Bij onderzoek is er sprake van een betrouwbaarheidsinterval en onnauwkeurigheidsmarges. In dit onderzoek gaan we uit van een betrouwbaarheid van 95 procent. Bij een steekproef van n=2.000 en een uitkomst van 50 procent is er sprake van een foutmarge van plus of min 2,2 procent.

Het volledige onderzoeksrapport is hier te downloaden.

[1] Dat wil zeggen: iedereen die D66, Volt, GL-PvdA, SP, PvdD of Denk stemt.

---