Juristen moeten meer doen dan brandjes blussen

Gemeentejuristen houden zich te veel bezig met brandjes blussen en kunnen daarmee belangrijker juridische risico’s uit het oog verliezen. Dat blijkt uit een onlangs verschenen proefschrift. Toch zetten gemeenten de eerste stappen richting juridisch risicomanagement.

Geen overkoepelend beeld

Gemeentejuristen doen keurig waarvoor ze zijn aangenomen. Ze gaan na of contracten op orde zijn, behandelen bezwaar- en beroepschriften, bekijken of de organisatie voldoet aan wet- en regelgeving en adviseren het college over juridische aspecten van ruimtelijke ordening, vastgoed en openbare orde. Juristen gaan van de ene juridische kwestie naar de andere, maar een overkoepelend beeld en systematische prioritering van risico’s ontbreekt vaak.

 

Kinderschoenen

Dat is een probleem, vindt onderzoeker Ivar Timmer. In maart promoveerde hij aan de Vrije Universiteit op een onderzoek waarin hij de vraag stelde hoe juridische afdelingen effectief en verantwoord kunnen bijdragen aan het risicomanagement van hun organisatie. Banken zijn, onder invloed van strenge regelgeving, verder op de weg naar volwassen juridisch risicomanagement, concludeerde Timmer, maar bij gemeenten staat het juridisch risicomanagement nog in de kinderschoenen.

 

Uitzoomen

‘Juridische afdelingen zouden vaker moeten uitzoomen’, zegt Timmer. ‘Wat komt er op ons af? Welke risico’s zijn daarmee gemoeid? En wat betekent dit voor de organisatie? Om vervolgens goed te prioriteren, moeten ze de feitelijke situatie analyseren en, waar mogelijk, kansen en gevolgen kwantificeren. Dat kunnen juristen niet zo goed.’ ‘Klassieke’ juristen werken volgens hem casuïstisch en kwalitatief. Om meer aan risicomanagement te doen, moeten ze systematisch, procesmatig en kwantitatief te werk gaan. ‘Juristen moeten meer oog krijgen voor risicomanagement, maar het aanwezige risicomanagement ook voor het juridisch perspectief.’

 

Brandjes blussen

Dat juridisch risicomanagement bij gemeenten nog niet goed van de grond komt, komt volgens Timmer mede door de ‘relatief dun bezette’ juridische afdelingen. ‘Gemeentejuristen zijn druk en vooral bezig met brandjes blussen. Er is daardoor ook weinig tijd voor preventieve activiteiten of de helikopterblik.’ Méér juristen is volgens Timmer echter niet het hele antwoord. ‘Ik denk dat de capaciteit wel wat moet worden vergroot, maar er zijn vooral meer proactieve, organisatorisch sterke juristen nodig.’

 

Te laat ingeschakeld

Op de werkvloer wordt dit beeld herkend, maar wordt ook benadrukt dat er al stappen zijn gezet om het juridisch risicomanagement vorm te geven, zoals in Enschede, Utrecht en Zwolle. Volgens Malu Hertzdahl, senior strategisch adviseur en tevens juridisch controller in Enschede, is een van de oorzaken voor het probleem dat juristen vaak te laat worden ingeschakeld. ‘Je kunt ze juist beter vroeg betrekken bij allerlei kwesties. Denk aan contractonderhandelingen, het maken van lokale wetgeving, de voorbereiding van grote projecten, het inschatten van ruimte voor maatwerk bij uitvoering van wetgeving. Dat vraagt om een andere houding van andere afdelingen, maar ook van de jurist’, aldus Hertzdahl. In Enschede wordt dat ook van juristen verwacht.

 

Ongevraagd advies

In Utrecht zijn gemeentejuristen juridisch adviseur én controller, die gevraagd en ongevraagd advies produceren, vertelt concernjurist Erik Scholten. Het juridisch risicomanagement wordt ingevuld doordat periodiek in kaart wordt gebracht wat er bij de verschillende afdelingen speelt, wat er op hen af komt, wat de lessen zijn die kunnen worden ­getrokken uit bezwaar, beroep, klachtbehandeling en Wob-procedures.

 

Herijking

In Zwolle houdt juridisch risicomanagement vooral in dat risicovolle projecten worden geïnventariseerd en dat daarbij de risico’s in kaart worden gebracht, met name de financiële risico’s, zegt strategisch juridisch beleidsadviseur Looijestijn. ‘Denk daarbij aan vastgoedprojecten: gaan die langer duren dan gepland, vallen ze duurder uit.’ Dat gebeurt ook bij rechtszaken en lopende procedures, waarbij mogelijke schadevergoedingen worden ingeschat. In Zwolle zijn ze bezig met een ‘herijking’ van het juridische kwaliteitsbeleid om daarmee de risico’s verder te beperken. Ook dat wordt gezien als onderdeel van het juridisch risicomanagement.

 

Lees het hele artikel in Binnenlands Bestuur nr. 14 van deze week (inlog)