6 tips voor betere samenwerking met burgerinitiatieven

Nederlandse buurten zitten vol energieke bewoners die zich verantwoordelijk voelen voor een duurzame, gezonde en sociale stad. Deze mensen nemen het voortouw in tal van projecten: van stadslandbouw tot circulair textiel, van energiecoöperaties tot zorginitiatieven. Om deze beweging te versterken, lanceert MeentCoop samen met het actieprogramma AmsterDOEN (van gemeente Amsterdam) een praktische en inspirerende minigids.

Burgerinitiatieven voegen veel waarde toe aan de stad. Door als overheid met ze samen te werken, vergroten we hun impact. Maar dit soort publiek-collectieve samenwerking staat nog in de kinderschoenen. In de praktijk lopen zowel ambtenaren als initiatiefnemers tegen obstakels aan, zoals onduidelijke regels, trage processen en gebrek aan passende kaders. Deze gids biedt concrete acties en tips voor iedereen om deze hordes te nemen. 
 
De inhoud is gebaseerd op ervaringen uit een Amsterdams pilotprogramma in 2024, waarin duo’s van ambtenaren en initiatiefnemers onderzochten wat nodig is om een samenwerking te laten slagen. Initiatieven zoals NoordOogst, The Clothing Loop, de Groene Hub en Energiecoöperatie Zuiderlicht werkten mee.   

De gids bevat zes wegwijzers, elk gericht op een andere uitdaging van samenwerken in de gemeenschapseconomie, te weten:    

1. Waarde herwaarderen

De waarde die maatschappelijke initiatieven aan Amsterdam toevoegen is breed en meervoudig: gezondheid, sociale netwerken, natuur, gelijkheid, lokaal ondernemerschap, opleiding, leefbaarheid. Deze meervoudige waarde in kaart brengen en laten meetellen, vooral binnen de gemeente, is belangrijk. En uitdagend – want beleidsmakers en politiek hebben data, cijfers, indicatoren, modellen en analyses nodig om welzijn meetbaar te maken.

2. Lokale inbedding

Veel initiatieven zijn hyperlokaal: in de buurt, voor de buurt en met de buurt. Een kerngroep is vaak de motor en de bredere buurt is betrokken. Dat maakt de initiatieven krachtig en zorgt lokaal voor veel beweging. Maar hoe definieer je zo’n buurtgemeenschap en hoe houd je die levend? 

3. Groeien als beweging

Groei wordt vaak gezien als een belangrijk doel van een initiatief, maar dat hoeft helemaal niet zo te zijn. Vaak is er juist behoefte aan een basisfinanciering voor basisinfrastructuur (kernactiviteiten, administratie, communicatie en dergelijke). Dit levert soms frictie op in samenwerkingen met de gemeente – subsidies en fondsen zijn gericht op opschalen en doorontwikkeling. Een initiatief kan zich dan gedwongen voelen activiteiten te ontwikkelen die verder van de kern af staan omdat er steeds iets ‘nieuws’ moet zijn.

4.Tussenruimte

Systeemwereld en leefwereld worden vaak als tegenstelling geschetst: de ene wereld is gestructureerd en wordt vanuit de overheid gestuurd, de andere wereld is persoonlijk en in de samenleving. Maar de werkelijkheid is niet zo zwart-wit, de systeemwereld kent persoonlijke relaties en de leefwereld heeft ook structuren. Juist door de tegenstelling te schetsen lijkt het alsof deze werelden elkaar niet kunnen bereiken en wordt het verschil in stand gehouden.<

5. Publiek-civiel-privaat

Lokaal ondernemerschap en burgerinitiatieven zijn beide essentieel voor een veerkrachtige en inclusieve gemeenschapseconomie. Ondernemers zorgen voor een levendige stad. Burgercollectieven en bewonersinitiatieven – van social impactbedrijf tot buurtmoestuin – borgen op een not-for-profit basis wat voor ons allemaal belangrijk is. Beide vormen lopen tegen vergelijkbare vragen aan, bijvoorbeeld hoe eigendom, zeggenschap en winstverdeling eerlijk georganiseerd kunnen worden. 

6. Ruimte vinden in beleid

De samenleving zelf zit vol met energie, veranderkracht en vooruitstrevende ideeën – die kunnen aan extra kracht winnen door ze aan beleid te verbinden. Maar het is soms moeilijk om een ‘hoog over’-visie te verbinden aan hele aardse, concrete en soms kleinschalige initiatieven.