Onlangs stapte de burgemeester van Terneuzen op nadat de gemeenteraad en het college hadden besloten de komst van een AZC te blokkeren. In Venlo kwam de burgemeester eveneens in het nieuws vanwege bedreigingen die samenhingen met plannen voor een AZC.
Geef de burgemeester het gezag dat het ambt verdient
Er zit een fundamentele weeffout in de inrichting van het burgemeestersambt.
Bestuurders uit Limburg en de voorzitter van de VNG grepen deze gebeurtenissen aan om te pleiten tegen de intimidatie van lokale bestuurders en voor betere bescherming van het lokale bestuur. Toch laten beide voorbeelden volgens mij vooral iets anders zien: er zit een fundamentele weeffout in de inrichting van het burgemeestersambt.
De burgemeester is namelijk verantwoordelijk voor integere besluitvorming, waarbij soms ook landelijke beleidsdoelen moeten worden gerealiseerd. Tegelijkertijd wordt van hem of haar verwacht een burgervader- of moeder te zijn, die oog heeft voor lokale belangen. Die twee rollen botsen steeds vaker met elkaar. De burgemeester wordt daardoor mikpunt van kritiek op nationaal beleid en het ambt wordt speelbal in de gepolitiseerde maatschappelijke verhoudingen. Dat maakt het functioneren van de burgemeester alleen maar ingewikkelder.
Alleen met een burgemeester die niet uitsluitend verantwoordlijkheden draagt, maar ook bevoegdheden heeft, blijft het lokale bestuur bestand tegen de stormen van deze tijd
In dit spanningsveld steunt de burgemeester op twee pijlers: de democratisch gelegitimeerde gemeenteraad én een van de andere bestuurslagen, zoals de provincie of het Rijk. Valt een van beide weg, dan wankelt het gezag van de burgemeester. Dit is vooral een probleem geworden toen de burgemeester de verantwoordelijkheid kreeg voor het bewaken van de bestuurlijke integriteit van de gemeente. Het beoordelen van integriteit is namelijk deels subjectief van aard. Dat betekent dat de burgemeester zelf een oordeel moet geven dat niet per se overeenstemt met het oordeel van de andere gemeentelijke bestuursorganen. Daarbij is deze verantwoordelijkheid niet gekoppeld aan extra bevoegdheden. De wetgever ging er van uit dat het gezag van de burgemeester voldoende zou zijn. De gebeurtenissen in Terneuzen en Venlo laten zien dat juist dat gezag onder grote druk staat.
De vraag is dan hoe dat gezag kan worden versterkt. Aangezien de burgemeester, anders dan de gemeenteraad, niet beschikt over democratische legitimatie, is het creëren van nieuwe bevoegdheden wellicht de enige optie naast de bevoegdheden die de burgemeester al heeft. Zo kan de burgemeester natuurlijk al besluiten voor vernietiging voordragen en een extern onderzoek instellen bij een integriteitsvraag. Een extra bevoegdheid zou bijvoorbeeld kunnen zijn het hebben van de mogelijkheid raadsleden of de gemeenteraad te verplichten in gesprek te gaan met de commissaris van de Koning of het verplichten tot deelname aan een mediation/begeleidingstraject.
Alleen met een burgemeester die niet alleen verantwoordlijkheden draagt, maar ook bevoegdheden heeft, blijft het lokale bestuur bestand tegen de stormen van deze tijd.
Mr. Joachim Bekkering is promovendus bij de vakgroep Staatsrecht, Bestuursrecht en Bestuurskunde van de Faculteit Rechtsgeleerdheid van de Rijksuniversiteit Groningen
Plaats als eerste een reactie
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.