Binnen nu en een jaar zijn er niet één, maar twee belangrijke verkiezingen: Tweede Kamerverkiezingen én gemeenteraadsverkiezingen. Terwijl formeel de politiek met zomerreces is, wordt tijdens de vakantie hard doorgewerkt aan het opstellen van de kieslijsten. Alleen kandidaten op die lijsten zijn verkiesbaar. Wie wij op die dagen kunnen kiezen als onze vertegenwoordigers wordt nu al voor ons bepaald binnen politieke partijen. Daarom moeten we nu al, bij die interne selectie, met elkaar in gesprek over diversiteit.
Diversiteit in politiek kan niet wachten tot verkiezingsdag
Voor een gesprek over diversiteit in de politiek is de verkiezingsdag te laat. Dat moet nu beginnen.
Op verkiezingsdag kun je alleen kiezen wie er op een kandidatenlijst verkiesbaar is. Volgens artikel H6 van de Kieswet is het aan de politieke partij om de volgorde van de kandidaten op de lijst op te stellen. Daardoor bepaalt een politieke partij feitelijk wie volksvertegenwoordiger kán worden. Met andere woorden: zij doen de voorselectie.
Momenteel is 2,9 procent van de 13.473.750 kiesgerechtigden (mensen boven de 18 jaar) lid van een politieke partij. Dat betekent dat de kandidaten voor onze volksvertegenwoordiging grotendeels uit die 2,9 procent worden geworven en geselecteerd. Daar komt nog bij dat onder de partijleden relatief weinig vrouwen zijn.
In aanloop naar de verkiezingen worden er selectiecommissies samengesteld. Zij voeren sollicitatiegesprekken en stellen lijsten op die worden voorgedragen aan de Algemene Ledenvergadering. Uiteindelijk stemt die ledenvergadering voor de definitieve lijst.
Maar waar ligt dan de echte macht om te kiezen voor diversiteit? Als de politieke partij de eerste selectie maakt, en de ledenvergadering bekrachtigt, dan ligt de bal om diversiteit in de politiek door te voeren vooral daar bij de partijleden, in plaats van op de verkiezingsdag bij ons als kiezers.
Selectiecommissies bestaan vaak uit vrijwilligers met politieke ervaring. Dat is op zich heel goed, om te kunnen toetsen of de kandidaat geschikt is voor een politieke rol. Maar wie heeft er tot nu toe de meeste ervaring kunnen opdoen in de politiek? Dat zijn witte mannen van 50+. En wie selecteert de nieuwe generatie? Precies diezelfde groep.
Een vrouwelijke premier hebben we nog nooit gehad - vrouwen zijn in de politiek sowieso overal flink ondervertegenwoordigd. Niet zo verrassend: je hebt nu eenmaal een voorkeur voor mensen die op je lijken. Dat geldt voor politici natuurlijk ook. Witte politici kiezen witte politici. Mannen kiezen mannen. Hoger opgeleiden kiezen hoger opgeleiden. En zo wordt de kandidatenlijst wederom een samenstelling van dat wat we al kennen. We beseffen dat het voor partijen niet makkelijk is om kandidaten te werven. Toch is diversiteit in de politiek een te groot probleem dat we moeten doorbreken.
Het lokale bestuur is al geen afspiegeling van de samenleving. Het aantal vrouwen schommelt rond de 30 procent, het percentage lokale politici met een migratieachtergrond is veelal op één hand te tellen.
Wie wij straks kunnen kiezen, wordt deze zomer al bepaald
Een groot deel van de bestuurders wordt na de verkiezingen voorgedragen uit de volksvertegenwoordiging (79 procent van de wethouders was daarvoor raadslid). Het debat vol selectieve verontwaardiging over colleges van B&W zonder vrouwen (93 stuks, de vorige keer) komt daardoor altijd te laat op gang. Hoe kunnen we dat debat dit keer voorkomen?
Het is menselijk om door een eigen specifieke bril naar de wereld te kijken. We hebben het allemaal, ook wij als auteurs die zich inzetten voor meer diversiteit in de politiek. Maar in een tijd waarin kennis over die bril waarmee we kijken groot is, én er oplossingen voor bestaan, is het wel nalatig als selectiecommissies geen manier vinden om dat te lijf te gaan.
Wij stellen dat juist nu al, bij het belangrijke werk dat lokale en landelijke partijen moeten doen, mensen handvatten aangereikt moeten krijgen om het debat over diversiteit aan te zwengelen en hardnekkige vooroordelen te doorbreken.
Als eerste kunnen politieke partijen selectiecommissies zelf diverser maken, om te voorkomen dat zij eenzijdige keuzes maken. Dat gaat dan niet alleen over gender, maar ook over opleiding en achtergrond. Ten tweede kunnen vacatureteksten voor lokale ambten en het wervingsproces voor actieve politieke deelname inclusiever. We weten uit onderzoek dat de huidige vacatureteksten minder aansprekend zijn voor vrouwen. En ten derde helpt het de selectiecommissie om criteria zichtbaar te maken en vooraf te bespreken. Daardoor kunnen deze criteria een breekijzer worden voor meer diversiteit.
Het doet ertoe wie wij kiezen. Niet alleen in termen van politieke partijkleur, maar juist in termen van persoonlijke achtergronden. We hebben alle perspectieven nodig voor evenwichtige besluitvorming. Als we straks al die perspectieven in de volksvertegenwoordiging en het bestuur willen zien, dan moet diversiteit al tijdens de kandidaatstellingsprocedure een thema zijn. Want wie wij straks kunnen kiezen, wordt deze zomer al bepaald.
Kiki Bakker is politiek coach, Zahra Runderkamp is gepromoveerd onderzoeker diversiteit en inclusie in de Nederlandse politiek
Plaats als eerste een reactie
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.