Besturen is samenwerken

Het kabinet is uit de startblokken en heeft aangegeven graag samen te werken met partijen binnen en buiten de coalitie en binnen en buiten de Tweede Kamer. Dat is een goed voornemen en de gemeenten, provincies en waterschappen nodigen het kabinet uit de handen ineen te slaan.

Voor onze inwoners is er immers maar één overheid en voor de grote maatschappelijke opgaven die er nu voorliggen is er niet maar één verantwoordelijke bestuurslaag. Bovendien heeft elke overheid inwoners en maatschappelijke partners nodig om te werken aan de grote opgaven van

deze tijd. Interbestuurlijke en integrale samenwerking is essentieel voor het succes van dit kabinet en daar zijn ze zich ook van bewust. Het regeerakkoord is het startpunt voor de samenwerking de komende jaren tussen het Rijk en de gemeenten. Maar, voor we aan de slag kunnen, ligt er nog een niet afbetaalde hypotheek.

De basis is goed want dit kabinet heeft ervoor gekozen de groei van het gemeentefonds gelijk op te laten lopen met de uitgaven van het Rijk. Dat geeft gemeenten meer financiële armslag. Na een gemiddelde bezuiniging van 20% op de gemeentelijke begrotingen in de crisisperiode, helpt dat om de lokale voorzieningen (weer) op peil te brengen.

Er zijn echter nog wel drie aandachtspunten. Ten eerste worden de door het vorige kabinet opgelegde opschalings- en efficiencykortingen niet teruggedraaid en nog steeds verder uitgerold. Dat loopt niet alleen financieel hoog op de komende periode maar steekt ook als een symptoom van eenzijdige kortingen door het Rijk en schending van de bestuurlijke verhoudingen.

Ten tweede lijkt in het regeerakkoord gesuggereerd te worden dat het kabinet extra taken bij de gemeenten neer wil leggen die uit de groei van het gemeentefonds betaald moeten worden. Gemeenten en Rijk hebben gemeenschappelijke ambities en als goed wordt samenwerkt versterken de overheden elkaar. Het is echter de gemeenteraad die besluit over de middelen in het gemeentefonds en niet het parlement. Net als bij de opschalingskorting geldt ook hier dat we samenwerking niet moeten belasten met onzorgvuldigheid in de bestuurlijke verhoudingen.

Ten derde is de decentralisatie in het sociale domein nog niet afgerond. Sommige gemeenten hebben zulke grote tekorten dat zij niet in staat zijn noodzakelijke voorzieningen in de wijk en voor de jeugd in stand te houden. Een zo grote stelselwijziging heeft aandacht en tijd nodig om te landen. En voor de

gemeenten met tekorten bovendien geld. Met het vorige kabinet is afgesproken om daarom een transformatiefonds te creëren voor een periode van drie jaar. Daarmee hebben we meer tijd om te begrijpen wat de onderliggende problemen zijn en tegelijkertijd een zachte landing mogelijk te maken bij de getroffen gemeenten. Het transformatiefonds wordt inderdaad gevormd maar de hoogte is vooralsnog niet voldoende om de al ontstane tekorten te compenseren. Daar kan en mag dit kabinet niet voor weglopen.

Wat ons betreft is de belangrijkste vraag hoe we meer geld kunnen inzetten voor klimaatadaptatie en energietransitie. Om de doelstelling van Parijs te halen is veel geld nodig en slimme verbindingen. Voorlopig zijn we nog lang niet zover.

Gemeenten willen graag snel samenwerken met de nieuwe bewindspersonen op de vele voor de lokale overheid belangrijke dossiers, zoals klimaat, mobiliteit, wonen, zorg en democratie maar agendapunt 1 is in ieder geval: de financiën.

Jantine Kriens

Directeur Vereniging van Nederlandse Gemeenten