Hulp na toeslagenaffaire is een ‘race tegen de klok’

Dat de Belastingdienst na een half jaar aandringen nu eindelijk een stukje van de contactgegevens van de slachtoffers van de toeslagenaffaire vrijgeeft aan gemeenten, is een stap vooruit. Maar er moet nog veel meer gebeuren voordat de gedupeerde ouders en hun kinderen het drama echt achter zich kunnen laten, zegt VNG-bestuurslid Peter Heijkoop. 

Wel heeft de VNG inmiddels goed contact met de betrokken ministeries over het vervolg van de ondersteuning aan gedupeerden. Het onderwerp zorgde de afgelopen maanden voor spanningen tussen gemeenten en de Belastingdienst. 

Contactgegevens
Al in september 2020 vroeg de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) om de contactgegevens van de gezinnen die slachtoffer waren geworden van de toeslagenaffaire en door onterechte terugvorderingen door de Belastingdienst in financiële en sociale malaise terecht waren gekomen. De gemeenten zouden de gezinnen ondersteunen bij onder meer het aanpakken van schulden en het vinden van werk en huisvesting, maar dat lukte niet omdat de gemeenten niet wisten wie de slachtoffers waren. De Belastingdienst meende de persoonsgegevens vanwege de privacywetgeving niet te kunnen delen.

Machteloos
In november deed de VNG nog een oproep aan de Belastingdienst. Zelf op zoek gaan naar gedupeerden had weinig opgeleverd. ‘Wij staan naast onze inwoners die door de problemen met de kinderopvangtoeslag gedupeerd zijn, maar we voelen ons machteloos omdat we onze gedupeerde inwoners niet kunnen bereiken’, zei Peter Heijkoop destijds. Heijkoop is wethouder in Dordrecht (werk en inkomen, CDA) en voorzitter van de VNG-commissie Participatie, Schuldhulpverlening & Integratie (PSI). Er moest dus zo snel mogelijk een oplossing komen, benadrukte Heijkoop, 'liever vandaag dan morgen'.

Lang geduurd
Die oplossing is er inmiddels. Sinds kort kunnen gemeenten door de Belastingdienst gemachtigd worden om contact op te nemen met de gedupeerden. De gemeenten Arnhem en Enschede lieten al weten daar blij mee te zijn. Heijkoop is ook blij, al kan hij een aantal zuchten niet onderdrukken. 'Ja, het is een belangrijke stap vooruit. Maar het heeft wel lang geduurd. Wij hadden deze gegevens een half jaar eerder gewild. We moeten nu heel snel contact opnemen met deze groep om een beeld te krijgen van hoe het met die mensen gaat. We verwachten dat er een groep bijzit die met flinke schulden zit.'

Beperkt
Ook is de 'machtiging' van de Belastingdienst 'beperkt', zegt Heijkoop. 'We mogen de gedupeerden bellen en vrijblijvend vragen of ze geholpen willen worden. We krijgen geen gegevens over de schulden, bijvoorbeeld.' Daarnaast maakt Heijkoop zich zorgen over wat er gaat gebeuren met het compensatiepakket van 30.000 euro per persoon dat het ministerie van Financiën wil gaan uitdelen.

Schuldeisers
Heijkoop vreest dat een deel van dat geld bij de schuldeisers van de gedupeerden terecht kan komen. 'Bij veel gedupeerden hijgen de schuldeisers nu al in de nek', aldus Heijkoop. 'We hebben bij het kabinet aangedrongen om snel met een regeling voor deze schulden te komen. Die had er natuurlijk al moeten liggen. Nu is het een race tegen de klok.'

Kwijtschelden
Die regeling bestaat wat Heijkoop betreft uit drie sporen. De eerste daarvan is al een feit: de overheidsinstanties hebben hun schulden bij de slachtoffers kwijtgescholden. Nu moet er nog een afspraak komen met de grote private schuldeisers (spoor twee) en een fonds om kleinere schuldeisers – denk aan de fietsenmaker op de hoek – tegemoet te komen (spoor drie). Heijkoop: 'Wat we niet willen, is dat deze gezinnen weer in een schuldsaneringstraject terecht komen. Deze gezinnen hebben al zo veel over zich geen gekregen.'

Schone lei
Ook voor staatssecretaris Alexandra van Huffelen (Financiën, D66), die verantwoordelijk is voor het compensatiepakket, is een 'volledig schone lei' het uitgangspunt. Tot nu toe heeft ze met de private schuldeisers echter nog geen afspraak weten te maken. De Tweede Kamer besloot onlangs dat het kabinet, indien nodig, de private schulden dan maar moet overnemen.