Samenwonen en schuldhulp

Auteur kennisbijdrage: Charifa Choukeri

Het partnerbegrip van het Vtlb roept in de praktijk regelmatig vragen op. Vooral bij complexere thuissituaties. Denk aan een nieuwe relatie, een ex die ‘tijdelijk’ terug is, of een huisgenoot met een onduidelijke rol. Bij het vaststellen van het Vtlb is het nodig om te beoordelen of er sprake is van een partner. De leefsituatie van de cliënt speelt namelijk een belangrijke rol bij de berekening van het Vtlb. In deze opinie laat ik zien wanneer er sprake is van een partner en welke aandachtspunten daarbij van belang zijn.

Het Vtlb-rapport geeft een duidelijke richting. Om te bepalen of iemand een partner is, moet worden gekeken naar het gehuwdenbegrip uit de Participatiewet. Wordt iemand als gehuwd aangemerkt voor de Participatiewet, dan is hij ook een partner voor het Vtlb.

Wat zegt de Participatiewet

In de Participatiewet worden niet alleen mensen die officieel getrouwd zijn als ‘gehuwd’ aangemerkt, maar ook ongehuwden die samen een gezamenlijke huishouding voeren. Er wordt dus niet gekeken naar de formele relatie, maar naar de feitelijke situatie achter de voordeur. Is er sprake van samenwonen én wederzijdse zorg? Dan wordt iemand volgens de wet aangemerkt als ‘gehuwd’ en is ook voor het Vtlb een partner.

De basis: gezamenlijke huishouding

Volgens de Participatiewet is er dus sprake van een partner bij een gezamenlijke huishouding. En die gezamenlijke huishouding bestaat alleen als aan twee voorwaarden wordt voldaan:

1. Samen wonen in dezelfde woning

De eerste voorwaarde is dat beide personen hun hoofdverblijf hebben in dezelfde woning. Dat betekent dat zij daar het grootste deel van de tijd wonen. Een adres op papier is niet genoeg. Het antwoord op de volgende vragen is van belang:

• Slapen ze meestal onder hetzelfde dak?
• Staan hun spullen daar?
• Zijn ze in het dagelijks leven ook écht samenwonend?

2. Zorg voor elkaar

De tweede voorwaarde is dat er sprake is van wederzijdse (financiële) zorg. Zorgen voor elkaar kent vele vormen. Denk aan:

• samen boodschappen doen en de kosten delen
• financiële verstrengeling (bijvoorbeeld een gezamenlijke rekening/verzekeringen)
• koken voor elkaar
• structureel samen eten
• het huishouden samen regelen
• zorgen voor gezamenlijke kinderen of huisdieren.

Voor een gezamenlijke huishouding moet het gaan om een patroon. Een enkele keer oppassen of koken is onvoldoende. Kijk dus naar de feitelijke situatie: gedrag, gewoontes en financiële verstrengeling.

Dit geldt ook bijvoorbeeld bij een partner zonder verblijfstitel. Die partner heeft geen geldige verblijfstitel, geen inkomen, geen recht op een uitkering of toegang tot de schuldhulpverlening. Maar als ze wel samen eten en voor elkaar zorgen zoals partners dat doen, dan is er feitelijk sprake van een partner en moet het hokje partner aanwezig aangevinkt worden.

Soms wordt een gezamenlijke huishouding standaard aangenomen

Naast de algemene definitie zijn er situaties waarin de wet ervan uitgaat dat er een gezamenlijke huishouding is, en daar is geen discussie over mogelijk. Dit is zo als twee mensen hun hoofdverblijf in dezelfde woning hebben én:

• Ze getrouwd zijn geweest en nu weer samenwonen
• Ze samen een kind hebben gekregen, of het kind van de één is erkend door de ander
• Ze een samenlevingscontract hebben.

In sommige situaties is nooit sprake van een partner

Sommige combinaties van personen vormen nooit een gezamenlijke huishouding. Dat zijn:

• Ouders en kinderen
• Bloedverwanten in de tweede graad als bij één van hen sprake is van zorgbehoefte.

Vooruitblik 2026: Mantelzorger is geen partner

Het Vtlb-rapport verwijst nu nog naar de Participatiewet. Als het Vtlb-rapport niet wijzigt dan betekent dat wijzigingen in die wet direct gevolgen kunnen hebben voor de Vtlb-berekening. Vanaf 2026 wordt één belangrijke uitzondering op het partnerbegrip expliciet opgenomen in de wet. Wie samenwoont vanwege intensieve mantelzorg, wordt dan niet langer automatisch als partner aangemerkt. Zolang er sprake is van mantelzorg, is er géén gezamenlijke huishouding.

Een voorbeeld: een vrouw trekt in bij haar beste vriendin om haar te helpen na een operatie. Nu leidt dat in de praktijk vaak al snel tot het oordeel dat er sprake is van een gezamenlijke huishouding. Zolang de inwoning bedoeld is om mantelzorg te bieden, worden de twee niet als partners aangemerkt.

Conclusie

Het partnerbegrip in het Vtlb is nauw verweven met de regels uit de Participatiewet. Niet de formele relatie telt, maar de feitelijke situatie achter de voordeur. Wonen mensen samen én zorgen zij voor elkaar? Dan is er sprake van een gezamenlijke huishouding en daarmee van partnerschap voor het Vtlb. Dit geldt ook in complexe situaties, zoals bij informele relaties of partners zonder verblijfsstatus. Tegelijkertijd zijn er ook duidelijke uitzonderingen: ouders en kinderen zijn bijvoorbeeld nooit partners. Vanaf 2026 komt daar mogelijk een uitzondering bij: mantelzorgers. Wie samenwoont vanwege intensieve zorg, hoeft dan niet langer als partner te worden gezien.