Bijzondere bijstand voor kosten gemaakt in het buitenland

Auteur: mr. Maartje Smeets

Petra heeft te weinig inkomen en vermogen om zelf een nieuwe bril aan te schaffen. Zij komt in aanmerking voor bijzondere bijstand gelet op haar draagkracht en het beleid van de gemeente. Maar wat heeft Petra gedaan? Zij heeft haar bril in Duitsland gekocht. Waarom? Omdat Petra in de buurt van Groningen woont in de plaats Bad Nieuweschans, heel dicht bij de grens met Duitsland. Haar boodschappen doet ze ook altijd in Duitsland. En zo heeft ze ook de bril in Duitsland bij een Duitse opticien gekocht. Het was bovendien een koopje, omdat deze bril in Duitsland goedkoper was dan in Nederland.

De gemeente wijst de aanvraag af, omdat de bril in Duitsland is gekocht. Onderbouwing daarvoor ligt in het territorialiteitsbeginsel. Dat betekent dat de kosten in Nederland moeten zijn opgekomen. Dan klopt de afwijzing door de gemeente hoor ik u al bijna denken. Maar deze afwijzingsgrond is in dit geval toch niet juist. Waarom leg ik hieronder uit.

Het territorialiteitsbeginsel en bijzondere bijstand

Het territorialiteitsbeginsel houdt in dat dat alleen personen die in Nederland wonen recht hebben op bijstand, waaronder bijzondere bijstand. Dit volgt uit artikel 11 lid 1 Participatiewet. Op grond van dit beginsel bestaat geen recht op bijzondere bijstand voor:

• personen die buiten Nederland verblijven of wonen
• Kosten die buiten Nederland zijn opgekomen
• Kosten die niet aan Nederland zijn verbonden

Kunnen kosten voor een bril gemaakt in het buitenland, toch wel verbonden zijn met Nederland?

Ja, dat kan. Voor deze situatie bestaat een uitzondering, omdat ondanks dat het gaat om een in het buitenland gekochte bril er wel sprake is van een verbondenheid met Nederland.

Hoe zit dat dan precies in het geval van Petra?

Wanneer een goed is gekocht in het buitenland dan staat het territorialiteitsbeginsel niet aan bijstandsverlening in de weg.

Het territorialiteitsbeginsel sluit bijstandsverlening slechts uit wanneer de kosten zelf duidelijk in of voor het buitenland zijn gemaakt én niet aan Nederland zijn verbonden.

De Centrale Raad van Beroep heeft geoordeeld dat dit beginsel géén belemmering vormt wanneer:

• de noodzaak voor het goed (in dit geval de bril) in Nederland is ontstaan;
• het goed bestemd is voor gebruik in de Nederlandse leefsituatie.

Zie CRvB 01-02-2005, ECLI:NL:CRVB:2005:AS7345 . In die zaak ging het om een bankstel, maar dat maakt verder geen verschil voor de toepassing en uitleg van het territorialiteitsbeginsel. Voor een bril geldt dus dezelfde redenering.

Zijn de kosten dan niet in het buitenland opgekomen nu de bril is gekocht en betaald in Duitsland?

Nee, juist niet. De kosten zijn in Nederland opgekomen. Waarom? Omdat Petra in Nederland woont en in Nederland is haar zicht onvoldoende. Daarom heeft zij een bril nodig. Deze bril wordt (meestal) in Nederland gedragen. Daarom mag de bril wel in het buitenland – in dit geval Duitsland – worden gekocht.

Er wordt dus getoetst of de kosten voortvloeien uit een in Nederland opgekomen noodzaak en de goederen in Nederland gebruikt worden.

• Wanneer mag op grond van het territorialiteitsbeginsel terecht bijzondere bijstand worden geweigerd? Als Petra in Duitsland woont. Dan heeft zij geen recht op bijzondere bijstand. Zie bijvoorbeeld CRvB 30-5-2000, ECLI:NL:CRVB:2000:AO7750.
• Wanneer Petra in Duitsland een overval pleegt en in Duitsland strafrechtelijk wordt vervolgd. De kosten van rechtsbijstand van een Duitse advocaat in een Duitse strafzaak komt niet voor vergoeding via bijzondere bijstand in aanmerking. Deze kosten zijn buiten Nederland opgekomen en zijn ook niet verbonden met Nederland. Zie bijvoorbeeld CRvB 15-11-2011, ECLI:NL:CRVB:2011:BU4675.
• Stel Petra ondergaat in Duitsland een knieoperatie, terwijl deze knieoperatie ook in Nederland mogelijk was en zij vraagt bijzondere bijstand aan voor de daaraan verbonden reiskosten. Dan wordt er geen bijzondere bijstand verstrekt. Zie bijvoorbeeld CRvB 03-05-2011, ECLI:NL:CRVB:2011:BQ4011. Ook voor medische kosten in het buitenland bestaat in beginsel geen recht op bijzondere bijstand. Dit kan in zeer uitzonderlijke gevallen slechts anders zijn en alleen wanneer er sprake is van een zeer dringende reden zoals bedoeld in artikel 16 Participatiewet.