‘Pervers verdienmodel is er ook bij de overheid’

Gemeenten begroten het niet-gebruik van inkomensregelingen en het CJIB maakt de begroting rond met boetes. Dat moet stoppen, vindt Humanitas. Directeur Jerzy Soetekouw pleit voor het afschaffen van incassokosten, in ieder geval voor mensen onder het sociaal minimum, en een verbod op het begroten van niet-gebruik door gemeenten. ‘Dit is pervers.’

Incassobureaus

Dat commerciële incassobureaus geld verdienen aan mensen met schulden staat buiten kijf. Soetekouw gaat een stap verder. ‘Incassobureaus hebben een direct belang bij het voortbestaan van schulden. Hoe langer iemand vastzit, hoe hoger de opbrengst.’ Hoe hij dat hard maakt? ‘Er wordt echt grof geld aan verdiend. Als ik een schuld heb van 100 euro die ik niet kan betalen, wordt die door de schuldeiser voor 80 euro doorverkocht aan een incassobureau. Dat bureau gaat vervolgens bij mij 150 euro ophalen. De schuldeiser krijgt nog 80 euro, ik betaal 150, en het incassobureau vertrekt met 70 euro.’

Willen wel betalen, maar kunnen het niet

Volgens de directeur van Humanitas is de schuldenindustrie gebaseerd op een verkeerd mensbeeld. Namelijk op het idee dat mensen hun schulden niet willen betalen. ‘Wij zien iedere dag dat mensen dat wel willen, maar niet kunnen. Geld verdienen aan mensen die niet kunnen betalen, dat is pervers. Daarbij komt dat die incassobureaus zich niet aan de spelregels houden. Recent onderzoek liet zien dat slechts 2 van de 30 bureaus zich aan de regels houden. De anderen niet. Dan gaat het bijvoorbeeld over de manier waarop mensen bejegend worden, en de momenten waarop ze schuldenaren benaderen. Er zijn voorbeelden van bureaus die tot zondagavond laat mensen onder druk zetten om schulden te betalen.’

Sociaal incasseren

De incasso-industrie werkt nu voornamelijk op basis van no cure no pay. Dat werkt volgens Soetekouw onwenselijke methoden van incasso in de hand. ‘Als zij niet innen worden ze niet betaald. Dus gaan ze er hard in. We moeten naar sociaal incasseren toe: mensen die niet kunnen betalen in de gelegenheid brengen om wel te betalen, bijvoorbeeld via een pauzeknop. En mensen goed informeren over de mogelijkheden. Wij zien veel mensen die bij ons aankloppen, die niet weten dat het treffen van een betalingsregeling mogelijk is.’

Perverse prikkel bij de overheid

Hoewel er de laatste jaren veel gesproken is over de schuldenindustrie komt de verandering traag. De perverse prikkel die Humanitas signaleert bij incassobureaus beperkt zich dan ook niet alleen tot de markt. ‘De overheid doet hetzelfde. Zij is niet slechts toeschouwer; zij is onderdeel van de schuldenindustrie. Het CJIB begroot jaarlijks op wanbetaling. Als iedereen zijn boete op tijd zou betalen, ontstaat er een gat in de begroting. En gemeenten houden ieder jaar rekening met het feit dat de inkomensregelingen waar mensen recht op hebben lang niet altijd worden aangevraagd.’

Begroten op niet-gebruik

‘We hebben een overheid gebouwd die verdient aan het verdwalen van burgers. Wie de regels niet volgt, betaalt. Wie ze niet begrijpt, betaalt dubbel. Om gemeentelijke inkomensregelingen aan te vragen moet je een soort IQ-test afleggen. Het is veel te ingewikkeld. Daardoor zie je grote mate van niet-gebruik, die gemeenten vervolgens opnemen in de begroting. Wij vinden dat er een verbod moet komen op niet-gebruik. Beloon gemeenten voor hoeveel mensen ze bereiken, niet voor hoeveel ze laten liggen.’