Meerdere grote steden willen ‘spreidingswet voor daklozen’

De gemeenten Amsterdam, Den Haag, Utrecht en Tilburg willen een soort spreidingswet voor de opvang van dak- en thuislozen. Zo’n wet zou de opvang eerlijker over het land verdelen en voorkomen dat vooral de grote steden de lasten dragen. Andere gemeenten, waaronder Rotterdam, Nijmegen en Breda, voelen weinig voor zo’n landelijke maatregel. Dat blijkt uit een rondgang van Binnenlands Bestuur langs de tien grootste gemeenten.

Het idee van een ‘spreidingswet voor daklozen’ is niet nieuw. In november 2023 pleitten enkele opvanglocaties al voor een landelijke regeling om dak- en thuislozen eerlijker over gemeenten te verdelen. Amsterdam is voorstander, vooral als het gaat om dakloze gezinnen zonder binding met de regio. ‘Maar ook voor andere groepen zou meer centrale regie helpen’, laat de hoofdstad weten aan Binnenlands Bestuur. Bijvoorbeeld voor jongeren, EU-burgers, mensen met ggz- of verslavingsproblematiek, vrouwen en slachtoffers van mensenhandel.

‘Geen binding’

Amsterdam krijgt hierin bijval van de gemeente Den Haag. ‘Op dit moment vangen de grote steden veel gezinnen op die geen binding met onze gemeenten hebben of eigenlijk geen recht hebben op opvang’, aldus GroenLinks-wethouders Mariëlle Vavier (Den Haag) en Rutger Groot Wassink (Amsterdam) in een recente brief aan het kabinet. Volgens beiden zou een ‘landelijke verdeelafspraak’ voor de huisvesting van deze gezinnen enorm helpen.

Ook Utrecht en Tilburg voelen wel wat voor een wettelijk kader dat regionale spreiding van opvang faciliteert. ‘Een spreidingswet kan helpen om uitstroom beter te organiseren en de opvangcapaciteit eerlijker over gemeenten te verdelen’, reageert Tilburg. Wel vindt de Brabantse gemeente het belangrijk dat landelijke toegankelijkheidsregels binnen regio’s eenduidig worden toegepast. Utrecht is wel voor een spreidingswet, maar niet zozeer voor dak- of thuislozen, maar voor het creëren van woningen voor kwetsbare groepen in alle gemeenten. ‘Dáár ligt de oplossing’, stelt de Domstad.

Niet verplaatsen

Andere grote steden, zoals Rotterdam, zien zo’n landelijke maatregel niet zitten. Het doel is om mensen van straat te krijgen door hen huisvesting, begeleiding en zorg te bieden – iets wat volgens de havenstad alleen kan binnen een centrumgemeente. Rotterdam wil deze mensen dus niet verplaatsen, tenzij ze bijvoorbeeld in het land van herkomst beter kunnen worden geholpen, zoals EU-arbeidsmigranten.

Nijmegen en Breda willen evenmin zo’n spreidingswet. Nijmegen wil wel kleinschalige opvang dicht bij de gemeente waar iemand dakloos werd. Breda werkt al binnen de regio samen, waarbij elke gemeente naar draagkracht bijdraagt aan het terugdringen van dakloosheid.

Maatschappelijk herstel

Almere twijfelt. ‘Landelijk zien we het probleem van een toename van dakloosheid, dus de vraag is in hoeverre een spreidingswet dit probleem daadwerkelijk oplost’, reageert de grootste gemeente van Flevoland. Veel daklozen blijven bovendien liever in hun eigen omgeving, meent Almere. Daarnaast benadrukt de gemeente dat eerst moet worden onderzocht of verplichte spreiding maatschappelijk herstel daadwerkelijk bevordert.

Groningen laat het afhangen van de vormgeving van zo’n wet, en koppelt het vraagstuk aan het organiseren van voldoende huisvestingsmogelijkheden. ‘Het oplossen van dakloosheid start daar namelijk.’ Eindhoven heeft nog geen standpunt ingenomen, maar zegt dat deze ‘spreidingswet’ wel vragen oproept over de uitvoering, gelet op regionale opgaven en verschillen tussen regio’s. Vanwege schaarste verloopt het vinden van opvanglocaties moeizaam in de Lichtstad. ‘We zetten daarom voor nu in op het gesprek over de evenredige verdeling van voorzieningen binnen de regio’, laat Eindhoven weten. Of en hoe zo’n spreidingswet een ‘extra stimulans’ kan bieden, ligt aan de uitwerking en invulling, aldus de grootste Brabantse gemeente.