Maatwerk om gaten te dichten, armoedestelsel moet anders

Er is een fundamentele herziening van de armoededienstverlening nodig. Daarvoor pleiten Divosa en de VNG na een verkenning van het huidige stelsel. De taken en verantwoordelijkheden van het rijk en gemeenten sluiten niet goed op elkaar aan en gemeenten staan daarom aan de lat om structurele tekortkomingen te overbruggen met tijdelijke regelingen. Een landelijk armoedekader moet hulp bieden.

Commissie sociaal minimum

De conclusies van Divosa komen overeen met de aanbevelingen die de Commissie sociaal minimum twee jaar geleden al deed. De praktijk is geworden dat gemeenten met lokale armoederegelingen inwoners tot boven het sociaal minimum moet helpen, terwijl het waarborgen van bestaanszekerheid eigenlijk een grondwettelijke taak van het rijk is. Hierdoor zijn er grote verschillen tussen gemeenten ontstaan in de mate van inkomensondersteuning die zij bieden. Het belangrijkste advies van de commissie was dan ook om eerst landelijk de basis op orde te brengen.

Basis nog niet op orde

Volgens Divosa is de discussie over armoedebeleid na de aanbevelingen van de Commissie sociaal minimum juist vooral gegaan over die lokale verschillen en de rechtvaardigheid van lokale dienstverlening. Hoewel er landelijk stappen zijn gezet, zoals de verhoging van het minimumloon, het kindgebonden budget en de huurtoeslag, is de implementatie van een toereikend inkomen nooit volledig doorgevoerd. Daarnaast zijn gemeenten aan de gang gegaan met het onder de loep nemen van de kwaliteit van hun eigen dienstverlening, maar de basis is volgens Divosa nog steeds niet op orde.

Landelijk armoedekader

Er zou eerst een landelijk armoedekader moeten komen met doelen, waarden en principes. Op basis daarvan moeten er normen komen voor inkomen en bijzondere bijstand. Vervolgens kunnen de verschillende overheden hun verantwoordelijkheid nemen en hun taken beter op elkaar laten aansluiten. ‘Dan garandeert de wetgever een toereikend inkomen voor inwoners en dekkende middelen zodat gemeenten voldoende geëquipeerd zijn om hun medebewindstaken uit te voeren.’ Nu is lokaal maatwerk nog heel vaak een ‘escape’ voor structurele problemen.

Doelen niet helder

Momenteel is er totaal geen overeenstemming over de doelstellingen van armoedebeleid, zo blijkt uit het onderzoek door Divosa. Gevraagd naar de focus van het lokale armoedeplan geven gemeenten wisselende dingen aan: van zorgen dat inwoners kunnen blijven meedoen tot het zorgen dat inwoners kunnen rondkomen, tot het bieden van maatwerk. De VNG en Divosa pleiten overigens niet voor een ‘eenheidsworst’: er mogen nog steeds verschillen zijn in de manier waarop dienstverlening lokaal wordt vormgegeven. Wel is het volgens hen essentieel dat er landelijke normen en gezamenlijke doelstellingen zijn.

Regelingen centraliseren

Momenteel is het armoedestelsel zo complex geworden dat niemand het nog kan overzien. Er is een onlogische verdeling van taken tussen rijk en gemeenten, en gemeenten krijgen ook niet genoeg middelen om hun taken op een goede manier uit te voeren. Lokale regelingen zoals de gemeentepolis, studietoeslag en individuele inkomenstoeslag zijn inmiddels onmisbaar voor een fatsoenlijke levensstandaard. Divosa pleit ervoor om die regelingen dan ook weer landelijk te gaan organiseren. Gemeentelijke armoederegelingen die onder de Gemeentewet vallen moeten per definitie buiten de normen voor een minimale levensstandaard vallen.