Geef jongeren toekomst door hokjesdenken los te laten

Kansenongelijkheid voor jongeren is een veelkoppig monster. Helemaal uitbannen zullen we het nooit. Maar we kunnen jongeren in hun opgroeien wel veel beter ondersteunen. Daarom zetten gemeenten, scholen en kinderopvang, welzijn- en jeugdhulporganisaties zich samen in voor verandering. Dit vergt een totaal andere benadering, een nieuwe manier van samenwerken, het verleggen van de focus van selectie naar het benutten van talent, en het aandurven om ongelijk te investeren. Dit kan echter niet zonder de landelijke politiek, betogen Nathalie Kramers, Ahmed Aboutaleb en Freddy Weima.

Nederland is een open en welvarend land, met veel mogelijkheden. Toch maakt het ook hier uit waar je wieg staat. En wie als jongere eenmaal achterloopt, haalt dat bijna niet in. Op dat deel van de kansenongelijkheid willen we de bakens verzetten. Tot nu toe is ons hele school- en jeugdhulpsysteem gericht op het individuele kind dat zich moet aanpassen aan opgelegde normen. Lukt dat niet, dan volgt de reddingsboei van jeugdhulp of speciale onderwijstrajecten. Voor meer gelijke kansen moet dat echt anders. Niet de jongere, maar de omgeving moet zich aanpassen, zodat alle jongeren zich veilig en gewaardeerd voelen en hun talenten kunnen ontplooien.

Dat vraagt ook om een andere manier van organiseren en samenwerken. Nu verwijzen we jongeren door naar zorg en ondersteuning in allerlei zorgketens. Daar is ook de financiering op ingericht. Soms lijkt dat handig – er wordt iets gedaan en ‘dan zijn we ervan af’. Maar omdat jongeren op deze manier apart worden gezet, werkt deze individugerichte aanpak kansenongelijkheid juist in de hand. In plaats van doorverwijzen willen we toe naar een organisatie en samenwerking waarin alle jongeren binnen hun vertrouwde omgeving de juiste steun krijgen. En waar hobbels in het opgroeien en opvoeden vooral via groepsaanbod binnen de omgeving een antwoord krijgen.

Daarmee hangt samen dat we als samenleving de stap moeten zetten van een selectiecultuur naar een talentencultuur. In ons onderwijs telt nu vooral het cognitieve, en bepalen toetsen en selectie te vroeg iemands toekomst. Daarmee doen we jongeren met praktische of creatieve talenten tekort. We moeten breder waarderen en kinderen langer de kans geven zich te ontwikkelen.

Ook ongelijk durven investeren is noodzakelijk. In sommige gebieden hebben kinderen en jongeren geen streepje voor. Door minder voorzieningen, een onzekere thuissituatie of de kwaliteit van de leefomgeving lopen ze achter. Extra inzet – zoals de rijke schooldag, familiescholen of andere gerichte initiatieven – kan hier het verschil maken.

Voor ons als koepels van lokale partners ligt hier een grote opgave. Maar we kunnen het niet alleen. Het kan alleen als ook de landelijke politiek meedoet. Voor een familieschool of een rijke schooldag moeten we nu tientallen tijdelijke subsidies bij elkaar sprokkelen: een bureaucratisch doolhof. Dat moet structureel en eenvoudig worden geregeld. Maak geldstromen minder versnipperd, en zorg dat financiering niet langer doorverwijzingen stimuleert, maar een collectieve verantwoordelijkheid legt bij gemeenten, scholen, opvang en partners. Stel het vroege definitieve selectiemoment voor het voortgezet onderwijs uit, zodat kinderen niet te snel vastzitten in een hokje dat hun verdere ontwikkeling bepaalt. En pas de lopende herziening van het kinderopvangstelsel aan. Zorg dat alle kinderen toegang tot kinderopvang hebben, zodat ook kinderen van niet-werkende ouders ontwikkelkansen krijgen.

In Nederland zijn we goed in jongeren kneden naar een algemene norm. Wie daar niet in past, krijgt al snel de schuld zelf toegeschoven. Daarmee laten we enorm veel talent en mogelijkheden liggen. Het is tijd voor een fundamentele verandering. Als lokale partners pakken wij de handschoen op. We vragen de landelijke politiek om samen tot een doorbraak te komen.

Nathalie Kramers is wethouder van Leeuwarden en voorzitter van de commissie Zorg, Jeugd en Onderwijs van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten

Ahmed Aboutaleb is voorzitter van branchevereniging Jeugdzorg Nederland en was burgemeester van Rotterdam

Freddy Weima is voorzitter van de PO-Raad, de vereniging voor het primair onderwijs en belangenbehartiger van schoolorganisaties