Het kabinet is voornemens de jeugdhulpplicht voor gemeenten scherper af te bakenen, zodat individuele jeugdhulp alleen wordt ingezet als dat echt noodzakelijk is. Maar volgens advocaat en inkoopadviseur Tim Robbe is dat helemaal niet nodig. ‘De huidige wet biedt al voldoende ruimte om de jeugdhulpplicht af te bakenen’, zegt hij. ‘De gedachte dat gemeenten dat niet zouden kunnen, klopt simpelweg niet.’
‘Afbakening jeugdhulp al mogelijk binnen huidige wet’
Maar durven gemeenteraadsleden die keuze te maken?
Het kabinet is voornemens de jeugdhulpplicht voor gemeenten scherper af te bakenen, zodat individuele jeugdhulp alleen wordt ingezet als dat echt noodzakelijk is. Niet alle problemen van jeugdigen of ouders vragen om jeugdzorg, is de gedachte. Daarbij wil de regering dat het lokaal duidelijker is wat minimaal door gemeenten aan voorzieningen beschikbaar moet zijn. Het wetsvoorstel over de reikwijdte zal naar verwachting rond de zomer in internetconsultatie gaan.
In deze serie gaat Binnenlands Bestuur dieper in op deze reikwijdte. In elke aflevering staat één expert centraal, aan wie de vraag wordt voorgelegd: wat moet er wél en wat moet er juist níet worden geregeld in dit wetsvoorstel? In deel één: Tim Robbe, advocaat en auteur van een verkenning naar het afbakenen van de jeugdhulpplicht.
Te weinig
Robbe geldt als kenner van het sociaal domein. Hij adviseerde meer dan 250 gemeenten over inkoop- en aanbestedingstrajecten. Samen met collega-advocaten Naima el Ouahhabi en Bram Nooitgedagt schreef hij een verkenning naar het afbakenen van de reikwijdte van de jeugdhulpplicht, in opdracht van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). Zijn conclusie na bestudering van de Jeugdwet: ‘De huidige wet biedt al voldoende ruimte om de jeugdhulpplicht af te bakenen. De gedachte dat gemeenten dat niet zouden kunnen, klopt simpelweg niet. Sinds de invoering van de wet in 2015 hebben gemeenteraden al de bevoegdheid om hierin keuzes te maken. Het probleem is alleen: dat doen ze veel te weinig.’
Paardentherapie
Veel gemeenten probeerden volgens Robbe de afbakening te regelen via het inkoopproces in plaats van via de verordening. ‘Maar zo werkt het niet’, zegt hij. ‘Als een gemeente bijvoorbeeld geen paardentherapie inkoopt omdat ze dat niet wil aanbieden, en een zorgprofessional schrijft het toch voor omdat niet is afgebakend in de verordening, dan kan de jongere alsnog recht hebben op die zorg. De gemeente moet dan alsnog overgaan tot inkoop.’
Eindeloos vergaderen
Volgens Robbe kunnen gemeenten de jeugdhulp alleen afbakenen door in hun verordeningen duidelijk op te nemen wat ze wel en niet willen vergoeden. Dat dit nu amper gebeurt, heeft meerdere oorzaken, stelt hij. ‘Raadsleden beschikken vaak niet over de inhoudelijke kennis en kunnen het brede spectrum van jeugdhulp moeilijk overzien. Jeugdhulp is bovendien een abstract onderwerp.’ Wat de advocaat opvalt: over concrete zaken als een nieuw fietspad wordt eindeloos vergaderd, maar een verordening jeugdhulp wordt vaak als hamerstuk afgedaan. ‘Dat terwijl daarin zeer vergaande besluiten worden genomen. Of juist niet.’
Keuzes durven maken
Maar misschien nog wel een belangrijkere oorzaak is politiek van aard. Robbe: ‘Het afbakenen van jeugdhulp vraagt om lastige keuzes. Schrappen van bijvoorbeeld paardentherapie betekent geen geld meer voor aanbieders en dat gezinnen die zorgvorm verliezen. Durf je als lokale volksvertegenwoordiger die keuze te maken? En kun je dat onderbouwen en uitleggen aan je inwoners?’ In de praktijk ziet Robbe dat raadsleden dat heel lastig vinden. ‘Toch is het mogelijk: een gemeenteraad kan gewoon besluiten paardentherapie uit de verordening te halen.’
Gecontracteerde aanbod
En wat als een huisarts die therapie alsnog voorschrijft? Robbe legt uit: ‘De kaders in de verordening gelden ook voor huisartsen: zij moeten verwijzen binnen het gecontracteerde aanbod, dus moet de gemeente zorgen dat de verordening daarop is afgestemd. Als dat aanbod overeenkomt met wat in de verordening staat, dan kan de huisarts niet anders dan daarnaar verwijzen.’
Regisseur
Maar wat als de huisarts iets voorschrijft dat buiten de verordening valt? ‘Dan moet de gemeente via een contra-expertise aantonen dat haar alternatieven gelijkwaardig zijn. Als dat het geval is, zal ook de Centrale Raad van Beroep (CRvB) oordelen dat de zorg passend is. Lukt dat niet, dan moet de gemeente alsnog een aanbieder zoeken die die specifieke therapie levert. Maar in principe is de gemeentelijke verordening leidend. Medische verwijzers hebben veel ruimte, maar de gemeenteraad is op dit vlak de regisseur.’
Twee scenario’s
Volgens Robbe moet de discussie niet draaien om de vraag of er een nieuwe wet nodig is. ‘Die is niet nodig; gemeenten hebben al genoeg mogelijkheden. De echte vraag is: wat willen we met jeugdzorg?’ Hij schetst twee scenario’s: ‘Moeten gemeenten een soort uitvoeringskantoren worden die een door de landelijke overheid samengesteld pakket aan jeugdzorg bieden? Dan zullen er geen verschillen meer zijn tussen gemeenten en hebben alle kinderen en ouders toegang tot hetzelfde aanbod, ongeacht waar ze wonen. Of willen we dat gemeenten zeggenschap blijven hebben op de inhoud van jeugdzorg? Dan kunnen lokale overheden zelf nadenken over wat er nodig is binnen hun gemeentegrenzen, maar zullen er, zoals nu het geval is, ook verschillen ontstaan tussen gemeenten.’
Wakker worden
De advocaat hoopt dat het rijk de teugels strakker aantrekt en met de wet regelt dat het aanbod in alle gemeenten hetzelfde is, en dat gemeenten maatwerk leveren in wijken en voor individuele gezinnen met het gestandaardiseerde aanbod. Maar hij verwacht dat de wet eerder een soort basis legt voor wat gemeenten minimaal moeten aanbieden. ‘De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) zal niet snel accepteren dat er getornd wordt aan de beleidsvrijheid en lokale autonomie van gemeenten’, zegt Robbe. ‘Maar in dat geval moeten gemeenteraden wel wakker worden, want ook dan moeten ze net als nu keuzes durven maken over wat ze willen met de jeugdhulp in hun gemeente.’
Reacties: 2
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.
Het voorbeeld van de paardentherapie wordt overal gebruikt, maar betreft slechts een zeer gering deel van de kosten van jeugdzorg.
Geldt wat de heer Robbe zegt ook voor de echt dure producten: de residentiële jeugdzorg. Kan je die ook uitsluiten of beperken in je verordening?
Ruimte bieden aan Gemeenten om de jeugdhulpplicht in te voeren is wat anders dan een dergelijke plicht opleggen aan alle Gemeenten. Daarvoor zal de wetgever dan duidelijker handvatten moeten geven.
Op het moment dat Gemeenten alleen nog uitvoeringskantoren moeten zijn betekent dat sowieso dat alle noodzakelijke kosten voor 100% moeten worden gedekt door het Rijk.