VNG somt zijn lobbywensen op terwijl de woningbouw inzakt

Minister Hugo de Jonge van Volkshuisvesting meldde maandag in een Kamerbrief dat in 2024 de woningbouw naar verwachting 'een forse dip' zal doormaken. Dat betekent een deuk in zijn ambitie om tot en met 2030 900.000 extra woningen te bouwen. Bijna tegelijkertijd komt de Vereniging voor Nederlandse Gemeenten (VNG) nu naar buiten met een toptien van de punten waarop ze de komende drie jaar wil lobbyen bij het bouwministerie van De Jonge.

Hogere materiaal- en loonkosten

In de Kamerbrief meldde De Jonge dat vorig jaar tien procent van die 900.000 woningen (90.127 om exact te zijn) nieuw zijn gebouwd. Maar komend jaar wordt de invloed voelbaar van de verslechterde marktomstandigheden. De bouwkosten waren afgelopen maart 15 procent hoger dan in 2021, vooral door de duurdere materialen. Hogere loonkosten zullen, volgens hem, nog volgen.

Daarnaast is de rente sterk gestegen: voor huizenkopers, maar ook voor investeerders in huurwoningen zoals woningcorporaties. Begin 2023 werden daarom 13 procent minder woningen verkocht dan eind 2022.

Juist die woningcorporaties moeten doorbouwen als de financieel-economische wind in de markt tegen zit. Om scherp te zien hoe de corporaties ervoor staan, komt De Jonge in juni met een 'doorrekening van de Nationale prestatieafspraken voor woningcorporaties'. De minister wil voorkomen wat na de financiële crisis in 2008 gebeurde. Toen de woningmarkt in de jaren erna in het slop raakte, werd het de corporaties nog moeilijker gemaakt met de invoering destijds van de verhuurderheffing. Deze werd in 2013 onder toenmalig VVD-minister Stef Blok ingevoerd. Die verhuurderheffing is inmiddels weer afgeschaft.

Toevloed van arbeidsmigranten

Een belangrijke reden dat het woningtekort in Nederland eerder toeneemt dan afneemt, is de bevolkingsgroei. Die was in 2022 flink groter dan in 2021, meldt het CBS: 227.000 versus 115.000. Dit komt met name door de onverwacht grote migratie. De VNG ligt zijn vinger ook bij dat pijnpunt: in Nederland bevinden zich 600.000 tot 800.000 arbeidsmigranten en de groei is er nog niet uit volgens de uitzendbranche. Er is een 'nijpend gebrek aan goede huisvesting' voor deze mensen, maar de VNG wil niet dat De Jong aan gemeenten een 'taakstelling' oplegt.

Gemeenten moeten vrij kunnen denken, in overleg met andere gemeenten en met bedrijven in hun regio. De arbeidsmigranten moeten vooral in flexibele woningen komen. Het probleem is echter een gebrek aan locaties. Daarom pleit de koepelorganisatie voor meer regelruimte voor gemeenten om huisvesting te regelen op bedrijventerreinen en aan de randen van de stedelijke gebieden.

De spade de grond in 

In de regel gaat bij een nieuwbouwproject de spade pas in de grond als 70 procent van de geplande woningen is verkocht. De VNG heeft graag dat de bouw in zo'n geval al eerder begint. Dat zou kunnen als er een fonds is dat de nog onverkochte woningen opkoopt en eerst in de verhuur zet. In de Voorjaarsnota van het kabinet is inderdaad een Interdepartementaal Beleidsonderzoek aangekondigd, waarbij zo'n opkoopfonds onderzocht gaat worden. Zo'n opkoopregeling is bedoeld als een anticyclische ingreep: ook als een te groot deel van de potentiële kopers huiverig is om geld te lenen, kan de bouw van een woonwijk toch doorgaan.

Dwingen om te bouwen

Daarnaast kondigde Hugo de Jonge in zijn Kamerbrief aan dat hij binnenkort een tweede brief stuurt naar de Kamer over de soms slepende onderhandelingen met grondeigenaren. In die brief komt ook de 'bouwplicht' aan de orde: het dwingen van grondeigenaren om hun grond niet langer braak te laten liggen maar te bebouwen. Maar de VNG is daar tegen. 'Het lastige van een bouwplicht is dat je een eigenaar niet kunt dwingen om te investeren', schrijft de koepelorganisatie. Liever krijgt de VNG 'versnelde mogelijkheden voor onteigening wanneer er niets gebeurt'.

Handhaven van het Bouwbesluit

Tot slot vraagt de VNG nadrukkelijk aandacht voor de rol van gemeenten als handhaver van het Bouwbesluit. Van vergunning tot oplevering van een woning zijn gemeenteambtenaren in de weer als handhaver van de bouwvoorschriften. 'De tendens bij het rijk is om steeds meer verplichtingen rondom verduurzaming, die voortkomen uit eigen of Europees beleid, op te leggen bij gebouweigenaren, middels het Bouwbesluit.' De controle ligt dan bij de gemeente.

De VNG zegt soms geen enkel zicht te hebben gehad op nieuwe normen die het rijk bedacht heeft. Dat wil de koepelorganisatie niet langer. Daarom wil ze inzicht krijgen in de conceptbrieven die vanuit het ministerie van De Jonge aan de Eerste en Tweede Kamer worden gestuurd en bovendien een minder versnipperd overleg met datzelfde ministerie.

De VNG zal scherp moeten opletten, want in zijn laatste Kamerbrief herhaalde minister De Jonge dat hij vóór de zomer 'voorstellen' naar de Tweede Kamer stuurt 'voor aanscherping en verbreding van de milieuprestatie-eis en de verdergaande sturing op CO2'. Dit is onderdeel van zijn ambitie om circulair en klimaatvriendelijk bouwen te stimuleren.