Gemeentelijk zwembadonderhoud volgens de Omgevingswet

De Wet hygiëne en veiligheid badinrichtingen en zwemgelegenheden (Whvbz) en het Besluit hygiëne en veiligheid badinrichtingen en zwemgelegenheden (Bhvbz) zijn vervangen door de Omgevingswet. Hierin staan belangrijke regels rond hygiëne, veiligheid en milieu. 

• Hygiëne: De Omgevingswet schrijft regels en wetten voor over waterkwaliteit (o.a. pH-waarde, chloor, troebelheid), preventie van legionella (onderhoud van leidingen, risicoanalyse), reiniging van alle facilitaire voorzieningen / zwembadwater en onderhoud van filter- en circulatiesystemen. Ook zijn er regels die bepalen dat je logboeken moet bijhouden ter controle van de inspectie.  
• Veiligheid:  Bezoekers en medewerkers van een gemeentelijk zwembad moeten uiteraard altijd veilig kunnen ontspannen of werken. De regels en wetten in de Omgevingswet gaan over gladde vloeren, vrijhouden van looppaden, waarschuwingsborden, toezicht, bhv, noodvoorzieningen, communicatiemiddelen, constructieve veiligheid en toegankelijkheid voor mindervaliden. 
  
• Milieu: Het onderhoud van een zwembad kost ontzettend veel geld en is een intensief proces. Duurzaam een zwembad onderhouden met oog voor het milieu is maatschappelijk gewenst, maar dus ook verplicht door de wetten en regels in de Omgevingswet. Deze regels en wetten gaan over: energieverbruik, waterbesparing, lozen van afvalwater, inzet van chemicaliën, beperking geluidsoverlast en duurzaam inkopen van materialen met lange levensduur is in de Omgevingswet geregeld.  
• Besluit activiteiten leefomgeving (Bal): De landelijke milieuregels waren voorheen vastgesteld in een aantal oude besluiten zoals het Activiteitenbesluit milieubeheer, delen van het Besluit lozen buiten inrichtingen en het Besluit emissie-eisen stookinstallaties. Deze zijn nu tegelijk met de Omgevingswet opgegaan in het Besluit activiteiten leefomgeving (Bal). Voor zwembadonderhoud geldt nog steeds dat: alle chemicaliën en parameters in het water en in de lucht goed gecontroleerd moeten worden, de temperatuur continue gemeten moet worden en preventie maatregelen tegen legionella moeten worden getroffen. In de Bal vinden de specialisten in het onderhoud van zwembaden de eisen aan waterbehandeling, periodieke metingen met rapportages en maatregelen bij afwijkingen. 
• Omgevingsvergunning of melding:  Wil je je zwembad (ver)bouwen, dan krijg je ook met de Omgevingswet te maken. Afhankelijk van het soort zwembad en wat de precieze werkzaamheden worden, ben je verplicht om een vergunning aan te vragen of een melding. Om te checken of een vergunning nodig is of een melding moet worden gedaan, kun je het speciale loket gebruiken: Digitaal Stelsel Omgevingswet. 

Wat verandert er door de nieuwe regels van de Omgevingswet op zwembadonderhoud voor gemeenten? 

• Van middelvoorschriften naar doelvoorschriften in de nieuwe Omgevingswet onderhoud zwembad:  In de oude wet (Whvbz) werd beschreven hoe je een zwembad moest onderhouden. Bijvoorbeeld welke filtertechnieken en desinfectie methoden je kan gebruiken. Dit zijn middelvoorschriften. In de nieuwe Omgevingswet voor zwembaden moet voldaan worden aan doelvoorschriften die voldoen aan het gevraagde kwaliteitsniveau. Wel mag gekozen worden hoe je dat bereikt. Dat betekent dat de exploitant meer verantwoordelijkheid krijgt, maar ook meer vrijheid. Het expertise level van de specialisten die bezig zijn met zwembadonderhoud moet dus hoog zijn.  
• Eigen verantwoordelijkheid in het meten en verbeteren van zwembadonderhoud: In het verleden waren de inspectiediensten proactief in het controleren van zwembad onderhoud en het controleren van de waterkwaliteit. Die verantwoordelijkheid wordt nu bij de exploitant gelegd, die zelf moet monitoren en bijsturen. Een kwaliteitsbeheersplan is in deze nieuwe situatie een eis. De handhaving via periodieke controles vindt natuurlijk nog wel plaats. Belangrijk is dus dat je altijd kan aantonen dat het zwembadonderhoud veilig en hygiënisch is.  
• Normen in het Besluit activiteiten leefomgeving (Bal): Het Besluit activiteiten leefomgeving (Bal) is een belangrijk onderdeel in de Omgevingswet voor onderhoud van zwembaden. Deze regels en normeringen zijn aangescherpt in de nieuwe versie. De normen en regels voor waterkwaliteit (pH, temperatuur, desinfectiemiddelen), filterinstallaties, luchtbehandeling, spoelfrequentie, onderhoudsrapporten en regels bij afwijkingen zijn gewijzigd. Registratie en aantoonbaarheid van het zwembad onderhoud moet nu scherper worden vastgelegd in de logboeken en meetsystemen. Dit moet leiden tot betere rapportages en bijdragen aan de verplichte transparantie van effectief zwembadonderhoud op korte en lange termijn.  
• Baas in eigen gemeentehuis: De gemeente heeft door de introductie van de nieuwe Omgevingswet meer vrijheid gekregen om het eigen omgevingsplan te voorzien van extra regels over het optimaal onderhouden van een zwembad. Denk hierbij aan extra veiligheidseisen, specifieke innovaties of doelstellingen op het gebied van duurzaamheid.  

Omgevingswet en gemeentelijk strategisch assetmanagement

• Toename regierol van de gemeente op prestaties en doelen: Zoals eerder benoemd krijgt een gemeente meer vrijheid om eigen doelen op te nemen in haar lokale omgevingsplan. Daarom moet het beheer van zwembaden nu duidelijke en meetbare (SMART) doelen opstellen, bijvoorbeeld voor veiligheid en duurzaamheid. Ook moeten de resultaten goed worden gemeten en gedeeld met alle betrokken partijen. Het gaat dus niet alleen meer om zwembadonderhoud, maar ook om het sturen op waarde en prestaties. 
• Aantonen van risico’s en onderbouw van keuzes in het onderhoud van zwembaden: Wat ook verandert is de openheid en bestuurlijke verantwoording in de huidige strategie van gemeentelijk assetmanagement. De gemeente, die zowel eigenaar als beheerder is, moet volgens de Omgevingswet duidelijk laten zien waarom er bepaalde keuzes worden gemaakt voor het onderhoud, de vervanging of de renovatie van een zwembad. 

Het beheer moet dus goed onderbouwd zijn met een analyse van alle risico’s en doelen. Dat gebeurt via duidelijke KPI’s (meetpunten), een goed verzorgde scenarioplanning, en een meerjarenonderhoudsplan (MJOP) met een overzicht van alle mogelijke scenario’s. Zo kunnen de plus- en minpunten van alle verschillende keuzes goed worden vergeleken.

De assetmanager (degene die het beheer doet) kijkt dus niet alleen naar hoe je technisch een zwembad onderhoudt maar ook naar bredere vraagstukken zoals: 

• Hoe het zwembad zich verhoudt tot andere maatschappelijke voorzieningen 
• Wat het zwembad bijdraagt aan de gezondheid en sociale doelen van de gemeente 
• Hoe de gekozen KPI’s passen binnen de duurzaamheidsstrategie van de gemeente 
• En natuurlijk: hoe de kosten en opbrengsten in balans zijn

Duurzaamheid en innovatie in zwembadonderhoud 

De nieuwe Omgevingswet legt meer nadruk op duurzaamheid en innovatie bij zwembadonderhoud dan de oude wet (Whvbz).  Voor zwembadbeheerders betekent dit dat duurzame keuzes en nieuwe technologieën niet alleen gewenst zijn, maar ook vanuit de wet en het beleid steeds vaker verplicht zijn. Gemeenten moeten hierbij zich ook aansluiten bij de Nationale Klimaatdoelen. Er wordt daarbij onderscheid gemaakt tussen twee belangrijke onderdelen (pijlers). 

Pijler 1: Energiebesparing en duurzaam zwembadonderhoud 

Deze pijler gaat over het zuinig en milieuvriendelijk onderhouden van een zwembad. De gemeente is hierbij verplicht om rekening te houden met energieverbruik en het milieu.

Voorbeelden hiervan zijn: 

• Warmteterugwinning (WTW): hergebruik van warmte 
• Zonne-energie via zonnepanelen 
• Klimaatbeheersing door zuinige systemen 
• Goede isolatie van het gebouw 
• Energiezuinige verlichting 
• Domotica: slimme systemen in het gebouw) 
• Slim en zuinig onderhoud van zwembadwater en schoonmaak 
• Elektrische waterpompsystemen met variërende snelheden 

Pijler 2: Innovatie en slim zwembadonderhoud 

De tweede pijler gaat over het gebruik van innovatieve technologieën om het onderhoud van zwembaden slimmer, efficiënter en meer digitaal te maken. De Omgevingswet geeft gemeenten meer vrijheid om zulke innovaties toe te passen.

Voorbeelden zijn: 

• Internet of Things (IoT): slimme sensoren die gegevens meten 
• Automatische doseringssystemen 
• Digitale logboeken & dashboards voor betere compliance 
• Predictive maintenance (voorspellend onderhoud) met behulp van A.I. 
• Gebouwbeheersystemen (GBS) om dingen centraal te regelen