Actiegroep MOB heeft bij monde van jurist Valentijn Wösten en oprichter Johan Vollenbroek laten weten in elke provincie weer handhavingsverzoeken voor PAS-melders in te dienen. Dinsdag verzond Wösten tien handhavingsverzoeken naar het provinciebestuur van Limburg, volgende week gaan er tien naar Gelderland, en weer een week later tien naar Friesland. Dat kan doordat PAS-melders geen natuurvergunning hebben en formeel de Wet natuurbescherming overtreden.
Provincies vrezen dat ze PAS-melders niet kunnen helpen
Actiegroep MOB dient bij de provincies weer handhavingsverzoeken in.
De provincies zagen dit al aankomen, en vrezen dat ze de verzoeken niet langer naast zich neer kunnen leggen. De reden is dat het legalisatieproject voor PAS-melders, dat oud-stikstofminister Christianne van der Wal in 2022 begon, begin dit jaar afliep en mislukt is. Bovendien hebben de provincies weinig vertrouwen in het nieuwe legalisatieprogramma van demissionair landbouwminister Femke Wiersma, waarvan de Tweede Kamer het onderliggende wetsvoorstel nu behandelt.
Het wetsvoorstel
Tot uiterlijk komende donderdagmiddag kunnen Tweede Kamerleden schriftelijke vragen indienen over het wetsvoorstel Maatwerkaanpak PAS-projecten, dat Wiersma eind mei naar de Kamer zond. Dit wetsvoorstel beoogt een nieuw legalisatieprogramma dat loopt tot 1 maart 2028, en zo’n 2500 PAS-melders moet gaan voorzien van een natuurvergunning. Iets wat al zes jaar niet lukt.
Daarnaast beslist het kabinet uiterlijk vrijdag of het een rekenkundige ondergrens invoert voor de stikstofberekeningen van het rekenmodel Aerius, dat gebruikt wordt bij vergunningverlening. Landbouwminister Wierma wil een ondergrens van 1 mol stikstofdepositie per hectare per jaar, wat een deel van de oplossing kan zijn voor de nu illegale PAS-melders. PAS-melders zijn met name agrarische ondernemers, die ten tijde van het Programma Aanpak Stikstof (PAS) van kabinet-Rutte II geen natuurvergunning hoefden, omdat ze met hun activiteit niet meer dan 1 mol stikstof per hectare per jaar op een beschermd natuurgebied deponeerden. Dit was van 2015 tot 2019.
De aanpak van stikstofminister Christianne van der Wal is mislukt
Ineens illegaal
Toen de Raad van State eind mei 2019 oordeelde dat de PAS niet houdbaar was, waren de PAS-melders ineens illegaal. Sindsdien zoeken meerdere kabinetten naar een oplossing. Stikstofminister Christianne van der Wal begon een drie jaar durend legalisatieprogramma op basis van stikstofruimte die vrij kon komen dankzij meerdere opkoopregelingen voor varkens- en melkveehouderijen. Dit is mislukt, omdat die vrijgekomen stikstofruimte in de praktijk bijna niet voor de PAS-melders gebruikt kon worden. Dat had twee redenen: allereerst omdat er een ‘ruimtelijke match’ moest zijn tussen de PAS-melder en de stikstofruimte die vrij kwam, ten tweede omdat de vrijgekomen stikstof met voorrang naar natuurherstel moest gaan.
Demissioniair minister Femke Wiersma daarentegen zet haar geld de komende drie jaar vooral in op een maatwerkaanpak, waarbij zaakwaarnemers met de boeren naar oplossingen zoeken. In welke richting denkt het ministerie dan? Onder meer in de richting van innovatie op het boerenerf, extensivering, of het aanpassen van de bedrijfsvoering. Provincies kunnen hiervoor subsidies krijgen.
Oplossing van Overijssel
Tijdelijke oplossingen om handhavingsverzoeken van het lijf te houden zijn er ook, zegt het ministerie. Een genoemd voorbeeld is wat Overijssel sinds 2022 doet: die vaardigde toen een bemestingsverbod uit voor pachtgronden. De provincie heeft dit verbod begin dit jaar verlengd tot eind 2025. Het is een wanhoopsdaad, omdat Overijssel anders niet ontkomt aan handhaven. Bovendien kost dit de provincie geld, ‘omdat pachtgronden met een bemestingsverbod minder pachtopbrengsten opleveren en de beheerkosten stijgen’. Dat schreef het provinciebestuur eerder in een statenbrief.
De provincies hebben weinig vertrouwen in het nieuwe legalisatieprogramma
De provincies hebben weinig vertrouwen in het nieuwe legalisatieprogramma. Hetzelfde geldt voor agrarische belangenverenigingen als Agractie, LTO en het Nederlands Agrarisch Jongeren Kontakt (NAKJ). Dat blijkt uit hun reacties op een eerste versie van het wetsontwerp dat het landbouwministerie een paar dagen geleden naar de Tweede Kamer zond. Een belangrijke reden is dat minister Wiersma eind vorig jaar een grote tegenslag te verwerken kreeg, in de vorm van een uitspraak van de Raad van State. De bestuursrechter oordeelde toen dat ‘intern salderen’ niet meer zonder een natuurvergunning mag, zoals wel de praktijk was geworden op basis van de Spoedwet Aanpak Stikstof die in 2019 is ingevoerd door toenmalig landbouwminister Carola Schouten.
Eerst naar natuurherstel
Intern salderen betekent dat bijvoorbeeld een boer in het ene deel van het boerenbedrijf meer stikstof uitstoot, maar dat compenseert door in een ander deel van het bedrijf minder uit te stoten. Dit kan onder meer door een aanpassing in het veevoer, of een technische ingreep. De Raad van State heeft eind december bepaald dat bij intern salderen de ‘additionaliteitsvereiste’ zwaarder moet wegen: de gewonnen stikstofruimte moet éérst naar natuurherstel gaan.
Sceptische provincies
‘Gelet op de door MOB en anderen al aangekondigde nieuwe handhavingsverzoeken voor PAS-melders, is de grote vraag hoe wij deze als provincie onder deze omstandigheden nog kunnen afwijzen’, reageerde de provincie Gelderland eerder op het wetsvoorstel.
Ook de provincie Limburg heeft weinig hoop: ‘Gezien de huidige problemen rond vergunningverlening (…) achten wij de slagingskansen van deze verlenging laag.’
Overijssel meldde dat intern salderen ‘grotendeels onmogelijk geworden is’ door de uitspraak van de Raad van State. ‘Naar verwacht vormen de resterende instrumenten – verplaatsing of sluiting – slechts voor een beperkt aantal PAS-melders een oplossing.’
Al met al is voor het gros van de PAS-melders alleen stoppen een juridisch haalbare uitweg
Provincie Groningen
‘Zonder de recente uitspraak van de Raad van State (…) zagen we al zeer weinig mogelijkheden voor het daadwerkelijk legaliseren’, verzuchtte de provincie Noord-Brabant.
Friesland zei over Wiersma’s wetsvoorstel: ‘Dit maatwerk is grotendeels gebaseerd op intern salderen waarvoor (…) weer vergunningplicht geldt. Nog zeer onzeker is of er wel vergunningen voor verleend kúnnen worden.’
‘Al met al is voor het gros van de PAS-melders alleen stoppen een juridisch haalbare uitweg op dit moment (en vermoedelijk ook de komende jaren)’, liet de provincie Groningen weten.
Vernietigend
Belangenvereniging Agractie ziet bijna alleen nog heil in een rekenkundige ondergrens, maar twijfelt er aan of deze maatregel stand houdt bij de rechter. Bovendien vraagt Agractie zich af hoeveel PAS-melders er echt bij gebaat zijn.
LTO reageert zelfs vernietigend op het wetsvoorstel: ‘[De maatwerkaanpak] wordt gezien als het ei van columbus om legalisatie te bespoedigen. Met de recente uitspraak van Raad van State over intern salderen is de maatwerkaanpak failliet. Dit kan niet meer.’
En ook NAJK ziet geen toekomst in de aanpak van minister Wiersma, na de Raad van State-uitspraak van eind 2024 over het intern salderen: ‘Onze angst hierdoor is dat het voorkomen van handhavingsprocedures bij PAS-melders niet haalbaar is, ook met deze wetswijziging in de hand’, schrijft de voorzitter van de agrarische jongerenclub, zelf melkveehouder. ‘Immers, het is niet duidelijk met welk haalbaar en realistisch beleid de overheid haar legalisatieverplichting wil gaan invullen. Vollenbroek en zijn vrienden hebben hierdoor een grote kans om handhavingsprocedures af te dwingen bij de bevoegde gezagen.’
Demissionair landbouwminister Wiersma heeft haast met de wet. Ze vroeg de Raad van State om een spoedadvies, bracht het wetsvoorstel niet zoals gebruikelijk in internetconsultatie en heeft de Tweede Kamer gevraagd hem nog voor het zomerreces te behandelen. Het legalisatieprogramma van haar voorganger liep afgelopen februari al af.
Plaats als eerste een reactie
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.