Doorstroming op de woningmarkt is nodig om voor meer mensen een passende woning beschikbaar te krijgen. Verschillende gemeenten werken daarom aan ambitieuze actieprogramma’s, offensieven en doorbraken. Deze blijken niet zonder meer effectief. Zonder ingrijpen in de woonruimteverdeling komen we niet verder.
Maak doorstroming leidend in de woonruimteverdeling
De huidige woonruimteverdeling zit beweging in de weg.
Het principe van doorstroming is eenvoudig: er ontstaat een verhuisketen als een 65-plusser verhuist. Vervolgens verhuist een gezin naar de vrijgekomen eengezinswoning, en kan een starter het achtergelaten tweekamerappartement betrekken. Zo zijn drie huishoudens passender gehuisvest. De maatschappelijke opbrengsten zijn groot: lagere zorgkosten omdat senioren niet meer van de trap vallen, minder schooluitval omdat kinderen een eigen plek hebben.
Doorstroming wordt de komende tien jaar alleen maar belangrijker. Nu al is bijna een derde van de sociale huurders 65-plus. Dit aantal neemt de komende jaren snel toe. Tegen de verwachting in zijn veel van deze senioren actief op zoek naar een woning. Op ongeveer twee derde van alle woningen reageert een 65-plusser die een sociale huurwoning achterlaat. Dat is goed nieuws, want het geeft aan hoeveel beweging er in potentie kan ontstaan. Maar dat gebeurt alleen als gemeenten scherpe keuzes durven maken in de woonruimteverdeling.
Het belangrijkste instrument waarmee gemeenten doorstroming bevorderen, is de voorrangsregeling Van Groot naar Beter (VGNB). Daarbij krijgen senioren die een grote woning achterlaten voorrang op kleinere, gelijkvloerse woningen. Een aantal gemeenten heeft evaluaties van hun doorstroomregelingen laten doen. De conclusies zijn eenduidig: de regeling levert te weinig doorstroming op. WoningNet en woningcorporatie de Alliantie hebben onder de motorkap van de woonruimteverdeling gekeken waarom er zo weinig doorstroming ontstaat. We hebben hiervoor ingezoomd op de reacties en toewijzingen van sociale huurwoningen in de regio Amersfoort in het vierde kwartaal van 2024.
De voorrangsregeling Van Groot naar Beter levert te weinig doorstroming op
Ten eerste heeft een deel van de senioren niets aan de regeling VGNB. Zij laten een woning achter die nét te klein is, of reageren op een woning die met voorrang voor gezinnen wordt aangeboden. Wie langere verhuisketens wil, doet er goed aan om alle gelijkvloerse driekamerwoningen aan te bieden met voorrang voor doorstromers. In veel gemeenten krijgen gezinnen voorrang op zulke woningen. Hiermee voorkomt de huisvestingsverordening indirect dat gezinnen naar eengezinswoningen verhuizen, die vrij zouden komen door middel van doorstroming.
Ten tweede wordt van woningzoekenden verwacht dat ze de voorrangsregelingen zelf aanvragen. Dit is een onnodige drempel. Bij een huurverhoging hoeft een huurder niet eerst aan te tonen dat hij de woning nog bewoont. Dus waarom kunnen we een voordeel ook niet automatisch toekennen? Wanneer het gemeengoed wordt dat het inbrengen van een huurwoning de kans op een volgende woning vergroot, nodigt dat uit tot verder zoeken. En dus komt er meer beweging op de woningmarkt.
Ten derde blokkeert de huisvesting van urgent woningzoekenden de doorstroming. Zij hebben volgens de huisvestingsverordening voorrang op doorstromende senioren. Doodzonde, want urgent woningzoekenden zouden ook tevreden zijn met een andere woning in de verhuisketen, die juist de senior op gang moet brengen.
Kortom, de huidige woonruimteverdeling zit beweging in de weg. Aanpassingen in de huisvestingsverordeningen en voorrangsregelingen zijn hard nodig. Met het grote aantal potentiële doorstromers lonen deze aanpassingen meer dan ooit. Wie durft?
Barend Wind (Rijksuniversiteit Groningen; de Alliantie) en Lieke Verhagen (WoningNet)
Plaats als eerste een reactie
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.