Kabinet trekt 2 miljard uit voor vergroening Tata

De Nederlandse staat, de provincie Noord-Holland en Tata Steel hebben maandag een gezamenlijk een intentieverklaring ondertekend die de weg moet vrijmaken voor een schonere en groenere staalproductie in IJmuiden. In de zogenoemde Joint Letter of Intent (JLoI) staan inspanningsverplichtingen die uiteindelijk moeten leiden tot bindende afspraken.

Minister Sophie Hermans (Klimaat en Groene Groei) benadrukte bij de ondertekening dat dit ‘een stap in de goede richting’ is. Volgens haar kunnen zware industriebedrijven alleen toekomst hebben in Nederland als ze verduurzamen en oog houden voor de leefomgeving. Staatssecretaris Thierry Aartsen (Openbaar Vervoer en Milieu) wees daarbij op het belang van het verkleinen van gezondheidsrisico’s voor omwonenden in de IJmond, een regio waar Tata Steel al jaren onder vuur ligt vanwege de uitstoot van schadelijke stoffen.

De intentieverklaring is mede ondertekend door het Indiase moederbedrijf Tata Steel Limited. Daarmee krijgt de afspraak internationaal gewicht met als doel te voorkomen dat toezeggingen nationaal blijven steken. Voor zowel de staat als de provincie is het een tussenstap: de komende twaalf maanden moet de JLoI uitmonden in een maatwerkafspraak die juridisch bindend is.

Vervanging van kolen

De kern van de plannen is de vervanging van een van de twee kolengestookte hoogovens door moderne installaties die op aardgas draaien. Zodra biomethaan of groene waterstof beschikbaar en betaalbaar zijn, schakelt de fabriek daarop over. Ook zet Tata Steel in op het vergroten van het gebruik van schroot en de toepassing van CO₂-opslag (CCS).

Volgens de plannen resulteert dat in een reductie van 5,4 tot 7,2 megaton CO₂ per jaar. Dat is vergelijkbaar met ongeveer vijf procent van de totale jaarlijkse uitstoot van Nederland, en dus een substantiële bijdrage aan het behalen van de nationale klimaatdoelen. Het bedrijf wil in 2045 volledig klimaatneutraal zijn.

De financiële omvang van de operatie is groot: tussen de 4 en 6,5 miljard euro. Het kabinet heeft toegezegd maximaal 2 miljard euro bij te dragen. Het overige deel komt voor rekening van Tata Steel zelf. De financiële steun van de staat wordt pas verstrekt na het ondertekenen van een definitieve maatwerkafspraak. De Adviescommissie Maatwerkafspraken Verduurzaming Industrie (AMVI) en de Expertgroep Gezondheid IJmond hebben de plannen beoordeeld en positief geadviseerd, mits gezondheidswinst en CO₂-reductie hand in hand gaan. Ook de Europese Commissie is geraadpleegd in verband met mogelijke staatssteunregels.

Topman Hans van den Berg van Tata Steel Nederland verklaarde dat de timing van de ondertekening bewust was gekozen. Het bedrijf wil dat de afspraken vast liggen voordat er een nieuwe coalitie is die mogelijk nieuwe en strengere eisen zou stellen. ‘We hebben maximaal een jaar om het voor elkaar te krijgen. We beseffen dat er nog veel werk te doen is,’ aldus Van den Berg.

Verbeteren luchtkwaliteit

De intentieverklaring richt zich niet alleen op klimaatwinst, maar ook op het verbeteren van de luchtkwaliteit in de regio. Voor veel inwoners van de IJmond zijn gezondheidsproblemen en vervuiling al jarenlang een bron van zorg en woede. De afspraken voorzien in een reductie van fijnstof met 35 procent, een vermindering van looduitstoot met 68 procent en een afname van stikstofuitstoot met 44 procent. Ook de geluidsoverlast moet dalen.

Een concreet voorbeeld is de aanleg van windschermen en overkappingen rond de grondstofvelden tussen 2027 en 2029. Die moeten het neerdwarrelen van fijnstof beperken. Daarmee wordt de belangrijkste bron van gezondheidsrisico’s aangepakt. Voor de IJmondgemeenten Velsen, Beverwijk en Heemskerk betekent dit ‘een historisch besluit’. Zij spraken in een gezamenlijke verklaring de hoop uit dat de Tweede Kamer de keuze van het kabinet zal ondersteunen.

De provincie Noord-Holland sluit zich daarbij aan. Commissaris van de Koning Arthur van Dijk onderbrak maandag een vergadering om het nieuws te delen. Gedeputeerde Esther Rommel (VVD, Economie) sprak van ‘goed nieuws’. Haar collega Jeroen Olthof (PvdA, Gezonde leefomgeving) benadrukte dat er alleen toekomst is voor een staalbedrijf in de IJmond als dit groen en schoon opereert. Binnenkort organiseert de provincie een informatieavond voor inwoners van de regio.

Vakbonden verdeeld

Ondernemersorganisatie VNO-NCW reageerde positief en wees op het belang van het behoud van banen en verdienvermogen voor Nederland. Volgens voorzitter Ingrid Thijssen laat het voorbeeld zien dat er investeringsbereidheid is wanneer de randvoorwaarden op orde zijn.

Vakbonden CNV en FNV zijn verdeeld. CNV-onderhandelaar Marten Jukema noemde de stap belangrijk, maar ‘veel te laat’. FNV-bestuurder Cihan Lacin wees op de reorganisatie die Tata Steel eerder dit jaar aankondigde, waarbij ruim 1.200 voltijdsbanen verdwijnen. ‘Bij zo’n grootschalige transformatie heb je juist iedereen keihard nodig,’ aldus Lacin. De vakbonden vragen daarom om garanties voor werkgelegenheid tijdens de transitie.

Greenpeace verbijsterd

Milieuorganisaties reageren scherp. Greenpeace noemt de afspraken ‘verbijsterend’. Volgens de organisatie voldoen de cokesfabrieken niet aan hun vergunningen en stoten ze structureel meer kankerverwekkende stoffen uit dan toegestaan. ‘Dit is geen goede uitgangspositie om miljarden aan belastinggeld in te steken,’ zegt Willem Wiskerke van Greenpeace. Milieudefensie spreekt van ‘onrechtvaardige steun’, omdat Tata Steel volgens de organisatie onvoldoende bijdraagt aan de klimaatdoelen en lokale vervuiling te lang blijft voortduren.