Een helmplicht en een minimumleeftijd voor e-bikers, een virtuele omheining voor fatbikes, een opvoerverbod voor elektrische fietsen dat zich uitstrekt tot op privé-terreinen, en meer handhaving. Tweede Kamerleden willen ver gaan in hun strijd tegen de overlast door fatbikers en het groeiende aantal fietsongevallen.
Fietsveiligheid: helmplicht, geofencing en handhaving
Minister Robert Tieman moet de Tweede Kamer uitleggen wat hij wel en niet wil.
Uitleggen
Het onderwerp staat volgende week weer op de parlementaire agenda, bij de vaste Kamercommissie voor Infrastructuur en Waterstaat. Demissionair ministerie Robert Tieman zal moeten uitleggen waarom hij wel in 2027 een helmplicht voor minderjarige berijders van elektrische fietsen invoert, maar een algeheel verbod op opvoeren buitenproportioneel vindt (zie de aangenomen motie van Kamerlid Pieter Grinwis). En waarom een minimumleeftijd van 12 jaar voor elektrische fietsen weinig toevoegt, ondanks de wens van voormalig NSC-Kamerlid Olger van Dijk (één probleem is dat de identificatieplicht pas geldt vanaf 14 jaar).
Oud-BBB-Kamerlid Cor Pierik wilde meer handhaving op opgevoerde fietsen, maar dat lijkt niet nodig (‘Zo is het aantal opgelegde boetes in 2023 van 643 toegenomen naar 4.845 in 2024’, schrijft Tieman deze week in een Kamerbrief.) BBB-fractievoorzitter Caroline van der Plas pleitte daarnaast succesvol voor onderzoek naar geofencing, oftewel een ‘virtuele omheining’ die de snelheid van fietsers vanaf een afstand kan beperken met behulp van GPS of het mobiele netwerk.
Miljoenen fietsen
Adviesbureau Arcadis is na haar motie gevraagd daar in te duiken, en concludeert nu dat geofencing in elk geval op grote schaal tamelijk onhaalbaar is. Fietsen moeten er namelijk technisch op worden aangepast. ‘Retrofitten van miljoenen bestaande fietsen wordt als praktisch nauwelijks haalbaar gezien, waardoor een grootschalige implementatie op korte termijn niet haalbaar is’, staat in dit rapport.
Wel is succesvol proef gedraaid in onder andere de stad Enköping in Zweden, en Berlijn. Helaas blijkt sabotage goed denkbaar: ‘Zonder certificering en controle op firmware/bedrading bestaat het risico op uitschakelen of omzeilen. Stakeholders wijzen op de noodzaak van beveiligde hardware en handhaving.’
Leeftijdsgroepen
De helmplicht gaat vanaf 2027 dus gelden voor alle minderjarige berijders van elektrische fietsen. Een verfijnder onderscheid naar de risico’s per leeftijd is niet mogelijk, blijkt uit extra onderzoek dat kennisorganisatie VeiligheidNL namens het ministerie uitvoerde. De ongevallenregistratie is daar te beperkt voor.
Dan gaat het om het Letsel Informatie Systeem (LIS) van VeiligheidNL. Op deze statistiek is de politieke en maatschappelijke zorg gebaseerd ten aanzien van het groeiend aantal ongevallen onder jonge fietsers. De cijfers zijn afkomstig van 13 van de 79 Nederlandse ziekenhuisafdelingen voor spoedeisende hulp. Deze afdelingen zijn representatief, onderstreept het kenniscentrum. Wel blijven de totaalcijfers schattingen. Op basis hiervan concludeert VeiligheidNL dat het aantal hersenletsels bij jongeren tussen 12 en 18 jaar, door ongelukken met elektrische fietsen, is verzesvoudigd tussen 2020 en 2024. Dat terwijl het aantal gereden fietskilometers in diezelfde leeftijdsgroep nauwelijks is verdriedubbeld, in elk geval tussen 2019 en 2023.
De absolute cijfers
Wat betekent dit in absolute cijfers? Dat toont het eerdere rapport van VeiligheidNL, van afgelopen zomer. In de leeftijdsgroep 12 tot 18 jaar kwamen er in 2024 2800 mensen na een ongeluk met een elektrische fiets op een ziekenhuisafdeling voor spoedeisende hulp. Bij niet-elektrische fietsen ging het in dat jaar, in dezelfde leeftijdsgroep, om 7500 mensen. Bij de e-bikers die binnenkwamen, hadden er 1100 een fractuur (41 procent) en 400 een hersenletsel (16 procent). Bij een hersenletsel gaat het meestal om een hersenschudding. Bij niet-e-bikers hadden 3900 jongeren een fractuur (52 procent) en 800 een hersenletsel (11 procent).
In Nederland leven 1,16 miljoen jongeren van 12 tot 18 jaar. In 2024 is 0,9 procent daarvan door een fietsongeluk op de eerste hulp beland. In deze leeftijdsgroep ging het om ruim 0,2 procent die met een e-bike was verongelukt.
E-bike of niet
Of deze jongeren nou op een elektrische of niet-elektrische fiets zitten, sowieso belanden ze relatief vaak op de spoedeisende hulp. In het extra onderzoek van VeiligheidNL is gekeken naar het gemiddelde aantal fietsslachtoffers per leeftijdsjaar. In 2024 waren dat er voor de leeftijdsgroep 12 tot 18 jaar gemiddeld 500 (e-bikers), en gemiddeld 1300 (niet-e-bikers). In beide gevallen is dat ruim meer dan de gemiddelden in oudere en jongere leeftijdsjaren.
De schatting van VeiligheidNL is dat er in 2024 ruim 74.000 fietsers de spoedeisende hulp opzochten, in alle leeftijden. Ruim 10.000 waren 12 tot 18 jaar.
De oudere fietser
Het aantal zwaardere ongelukken zit daarentegen met name bij de oudere fietser. Dat blijkt opnieuw uit de jaarcijfers van kennisinstituut SWOV, waarvan de onderzoekers onderstrepen: ‘De stijging in het aantal ernstige fietsslachtoffers (als iemand in het ziekenhuis moet worden opgenomen, red) wordt vooral veroorzaakt door een vergrijzende bevolking en het toenemende fietsgebruik onder ouderen, mede door de opkomst van de elektrische fiets. Fietsen is – omgerekend naar de afgelegde afstand – per kilometer niet structureel gevaarlijker geworden.’
Zowel bij het aantal overlijdens als ernstige letsels is bijna de helft van de slachtoffers inmiddels 70+. In de meeste andere leeftijdscategorieën zijn de percentages al decennia tamelijk stabiel. Dat geldt ook voor de groep tot twintig jaar.
Reacties: 1
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.
Het willen opleggen van een helmplicht voor fietsers is vooral 'in' bij lobbyisten en daarmee verworden tot een verdienmodel voor fabrikanten en retailers. Problemen met e-bikers hebben voornamelijk te maken met slechte en/of te smalle fietspaden en met afslaande gemotoriseerde voertuigen.