Bewonersparticipatie gelijktijdig starten op meerdere plekken in je gemeente?

Wat gebeurt er als je als gemeente gelijktijdig aan de slag gaat met het opstarten van bewonersinitiatieven in verschillende buurten? En wat gebeurt er als je daarbij uitgaat van de energie in de wijk en niet puur focust op verduurzamen? De gemeenten Leeuwarden, Rotterdam, Zaanstad, Boxtel en Sint-Michielsgestel deden het. Zij begonnen in 2024 met Buurkracht een meerjarige samenwerking om bewonersinitiatieven op te zetten en deze in beweging te krijgen richting verduurzamen. Met als uiteindelijk doel de energietransitie te versnellen.

Het project bevat drie leerlijnen, waaronder kennisuitwisseling tussen de deelnemende gemeenten. Afgelopen maand vond de derde intervisiebijeenkomst plaats. Beleidsambtenaren uit de verschillende gemeenten blikten terug: over samenwerking, de aanpak en verwachtingen.

Begin met sociaal, bouw dan aan energie

Sluit aan bij wat er leeft in een buurt. Het blijkt effectiever om niet alleen te focussen op duurzaamheid of energie, maar ook te starten met andere, sociale activiteiten. Denk aan het samen vergroenen van de buurt, het organiseren van ruilmarkten, andere ontmoetingen of samen afvalprikken. Belangrijk is tijd te steken in verbinding en vertrouwen.

Samenwerking binnen gemeenten is bepalend

Een succesvolle aanpak van bewonersparticipatie vraagt om samenwerking tussen verschillende afdelingen binnen de gemeente. In de praktijk blijkt dit nog wel eens een struikelblok. Vaak is er hulp nodig van andere afdelingen, zoals beheer openbare ruimte of klimaatadaptatie om een team op weg te helpen. Goede persoonlijke relaties helpen om weerstand te overwinnen. Maar dat maakt het proces ook kwetsbaar. Als een sleutelfiguur vertrekt, valt er veel weg. Het borgen van kennis en netwerk bij meerdere mensen in de gemeente helpt om te zorgen dat het niet met één collega staat of valt.

De juiste mensen op de juiste plek maakt het verschil

Wie er aan tafel zit, doet ertoe. De verschillende rollen waar Buurkracht bij de vorming van teams op stuurt, zijn daar een goed voorbeeld van. Maar dit geldt ook voor contactpersonen bij gemeenten en de projectleiding vanuit Buurkracht. Senioriteit hierbij is een belangrijk aandachtspunt. Zeker in complexere wijken. Het is belangrijk om vooraf goede afspraken te maken over de samenwerking en wederzijdse rolverdeling. En dit ook te communiceren richting de interne organisatie en stakeholders.

Realistisch omgaan met tijd en middelen

Een veelgehoorde les is dat projecten in de praktijk intensiever zijn dan vooraf gedacht. De inzet van tijd en mensen wordt vaak onderschat. Dit vraagt om tijdige bijsturing: het terugbrengen van het aantal teams, het samenvoegen van groepen of het zoeken van extra middelen. Het streven is te werken naar zelfsturende teams, maar ook het onderbrengen van teams in bestaande netwerken om deze te verstevigen of te verrijken lijkt een kansrijk scenario waar nu aan wordt gewerkt.

Resultaten

De intervisiebijeenkomst maakt duidelijk dat leren een belangrijk onderdeel is van dit proces. Een aantal lessen en inzichten staat hierboven genoemd. De resultaten en voortgang per gemeente verschillen. Dit bevestigt: de energietransitie vraagt om maatwerk omdat buurten, bewoners en de context verschillen. Wij delen graag onze bevindingen en blijven dit publiceren. Liever een persoonlijk gesprek? Neem gerust contact op met Ben Verhoeff.