Overheden strenger gecontroleerd op schijnzelfstandigheid

De Belastingdienst gaat volgend jaar extra controleren op schijnzelfstandigheid bij overheden. Dat schrijft het kabinet in antwoorden op Kamervragen door GroenLinks-PvdA, naar aanleiding van een artikel in het FD over schijnzelfstandigheid bij gemeenten. Dit in het kader van ‘goed voorbeeld doet goed volgen’.

Vacatures bij gemeenten

Het FD publiceerde in november een artikel waarin werd gesignaleerd dat gemeenten voor dezelfde functies zowel zzp’ers als gedetacheerden in loondienst werven. Dat zou volgens vakbonden FNV en CNV het risico op schijnzelfstandigheid in de hand werken. Sinds dit jaar wordt door de Belastingdienst weer actief gecontroleerd op schijnzelfstandigheid. Vanaf 2026 kunnen werkgevers ook boetes krijgen als zij tegen de regels in ZZP’ers inzetten.

Risico niet zomaar in te schatten

Demissionair minister Mariëlle Paul schrijft in haar antwoorden op de vragen van GroenLinks-PvdA dat zij het risico dat de vakbonden omschrijven herkent. ‘Als een organisatie een opdracht voor een zelfstandige en een werknemer op exact dezelfde wijze invult, dan vormt dat inderdaad een nadrukkelijk risico op schijnzelfstandigheid.’ Tegelijkertijd benadrukt ze ook dat dit niet alleen op basis van een vacaturetekst te beoordelen is. De inhurende organisatie moet dat zelf beoordelen op basis van de arbeidsverhouding en hoe die in de praktijk vorm krijgt.

Strengere handhaving

Dat is ook niet veranderd sinds dit jaar. De regels zijn gelijk gebleven, alleen is het handhavingsmoratorium opgeheven. Overheden moeten en moesten zich net als voor 1 januari houden aan de wet- en regelgeving. Het doel van het nieuwe handhavingsregime is het afbouwen van het aantal schijnzelfstandigen naar nul, schrijft Paul. Tegelijkertijd vindt het kabinet het onwenselijk als overheden zzp’ers categorisch zouden uitsluiten van bepaalde opdrachten zonder dat daar aanleiding voor is.

Aan gemeenten zelf

Volgens Paul zijn er goede contacten met de VNG over het tegengaan van schijnzelfstandigheid, maar is het uiteindelijk aan de overheden zelf. Zij bepalen zelf over hun personeels-, inhuur en inkoopbeleid. Wel vindt Paul dat overheden, ook het rijk, het goede voorbeeld moeten geven aan particuliere werkgevers. Hoewel de Belastingdienst risicogericht werkt en tegenover het FD vorige maand nog aangaf bij controles geen onderscheid te maken tussen publieke of commerciële opdrachtgevers, gaat dat vanaf volgend jaar veranderen.

Volgend jaar extra controles

Paul kondigt daarom aan dat de Belastingdienst in 2026 ‘extra aandacht zal geven aan overheidsorganisaties: goed voorbeeld doet goed volgen’. De maatregel is ook opgenomen in het nieuwe handhavingsplan arbeidsrelaties van de Belastingdienst, die binnenkort wordt gepubliceerd. Ten slotte benadrukt de minister dat niet alleen strengere handhaving schijnzelfstandigheid kan terugdringen. Daarom wordt ook gewerkt aan het creëren van een gelijker speelveld tussen verschillende contractvormen en het verduidelijken van de vraag wanneer gewerkt wordt als werknemer dan wel als zelfstandige.