Overheden mogen niet langer een DigiD-drempel opwerpen voor Woo-verzoekers, heeft de rechtbank Gelderland vorige week bepaald. Ook het verplicht beantwoorden van voorvragen is niet langer toegestaan. Tim Staal, oprichter van Woo-expertisecentrum SPOON dat het proces aanspande tegen de gemeente Apeldoorn, is vooral blij met het benadrukken van het belang van vormvrijheid van informatieverzoeken door de rechter.
‘Ga meer uit van de goede wil van de burger’
Overheden mogen geen DigiD-drempel opwerpen of voorvragen stellen bij een Woo-verzoek. Vraag is nog of je een verzoek per mail mag indienen.
Had je deze uitspraak verwacht?
‘Ja, zeker na de zitting. Het was zelfs voor de meervoudige kamer, wat opmerkelijk is voor een vrij overzichtelijke zaak. Het betekent dat de rechtbank de zaak heel serieus nam. Ook uit de vraagstelling van de rechters bleek dat zij ons standpunt goed konden volgen. We zijn vooral blij met het benadrukken van het belang van vormvrijheid.’
Wat is het belang van de uitspraak over de DigiD-drempel?
‘Het is nu zonneklaar dat het niet is toegestaan om online uitsluitend een DigiD-route aan te bieden. Het mag wel, maar je moet ook een andere route kunnen volgen. Er zijn nog tegen de honderd gemeenten die nog wel deze drempel opwerpen, dus die zullen dat moeten aanpassen. Voor de duidelijkheid: het gaat dus om een andere route online. Dat is belangrijk, want voor een andere route kun je ook naar de post wijzen, maar die is zeker voor jongere generaties minder belangrijk geworden en tegenwoordig ook minder betrouwbaar.’
En wat is het belang van de uitspraak over de voorvragen?
‘Dat het ook verder reikt. Ook voor gemeenten die het net even anders doen dan de gemeente Apeldoorn. Andere overheden die meer werken met webformulieren voor Woo-verzoeken en daarbij velden verplicht stellen, moeten dat tegen het licht houden.’
We hebben nog geen voornemen voor een nieuw proefproces
Jullie kregen in bijna alles gelijk, maar de Wet modernisering elektronisch bestuurlijk verkeer (Wmebv), die pas per 1 januari 2026 ingaat, en die de wetgever wel al toepast, is nog niet van toepassing op de Woo, vindt de rechter. Hoe reageer je daarop?
‘Dat is meer een semantische kwestie. De wetgever zegt in de memorie van toelichting van de Woo dat de systematiek van de Wmebv moet worden gevolgd. Daar hebben wij op gewezen en de rechter zegt: daar hebben jullie gelijk in, dat moet gebeuren. Strikt genomen is de wet echter nog niet van toepassing, maar de systematiek dus wel. De Wmebv is een ingewikkelde wet, het is nog onduidelijk hoe die in de praktijk gaat werken. De wet heeft twee uitgangspunten: gemeenten mogen zelf een route aanwijzen, maar dienen vragen via een andere route die voldoen aan de vereisten alsnog in behandeling te nemen. Wat er moet gebeuren als er een route wordt gevolgd die voor geen enkele procedure wordt gebruikt, is niet helemaal duidelijk. Het gaat hier eigenlijk alleen om de vraag of ook per mail Woo-verzoeken mogen worden ingediend. Die vraag liet de rechtbank buiten beschouwing.’
Volgens jullie kunnen overheden nu alleen nog kiezen voor een ‘kale uploadbutton’ op de website voor online Woo-verzoeken. Jullie vinden het dan onredelijk dat verzoeken wel als pdf mogen worden geüpload, maar niet per mail mogen worden ingezonden?
‘Die conclusie zou je inderdaad kunnen trekken. Nu ben ik daar nog wel voorzichtig in. Het is meer mijn standpunt: ik zou het onredelijk vinden. Of dat juridisch ook zo werkt, weet ik niet.’
Jullie zeggen ook dat ‘de praktijk dit zal moeten uitwijzen’. Gaan jullie mensen dan aanmoedigen om per mail verzoeken in te dienen?
‘Dat doe ik zelf ook regelmatig. Het zal zich dan in de praktijk moeten uitwijzen hoe overheden daarmee omgaan. We hebben nog geen voornemen voor een nieuw proefproces.’
We moedigen Woo-verzoekers aan de overheid op deze uitspraak te wijzen
Heeft de gemeente Apeldoorn inmiddels haar leven gebeterd?
‘Na de procedure bij de bezwaarcommissie heeft de gemeente al de mogelijkheid geopend om buiten de DigiD-drempel om een verzoek in te dienen, maar ze hielden eraan vast dat dit juridisch niet verplicht is. Ze hadden dat dus al aangepast, maar aan de voorvragen hadden ze wel vastgehouden. Het is nu de vraag wat ze daarmee doen. Als ze flauw willen doen, kunnen ze zeggen: we bieden een andere optie voor mensen die er moeilijk over doen, maar voor de rest houden we het in stand. Dat zou ik problematisch vinden. Apeldoorn moet de procedure aanpassen om zo de rechterlijke uitspraak na te leven.’
Wat kunnen Woo-verzoekers doen als ze nu alsnog tegen de DigiD-drempel of de voorvragen oplopen?
‘Wij ontvangen regelmatig berichten van burgers en ngo’s die tegen deze drempels aanlopen. Je hoeft dat niet te accepteren. Je bent vrij om zelf een andere route te kiezen die wel aan de vereisten voldoet, dus dan maar een mailtje sturen als de DigiD verplicht is. En daarbij moedigen we aan dat verzoekers de overheid op deze uitspraak wijzen.’
Verwacht je dat de gemeente nog in hoger beroep gaat?
‘Dat denk ik niet. De uitspraak is heel helder en het zijn geen vergaande eisen. Ik hoop en verwacht dat de uitspraak bestuursorganen aan het denken zet. Het gaat er namelijk om de burger te faciliteren en behulpzaam te zijn bij het in behandeling nemen van een informatieverzoek. Allerlei dwang leidt tot irritatie bij burgers of tot het niet indienen van een verzoek. Dat is niet de weg. De weg zou moeten zijn dat burgers informatie die helpt bij de afhandeling van hun Woo-verzoek vrijwillig verstrekken. Geef burgers dus laagdrempelig gelegenheid tot het doen van een verzoek, want dan zullen zij ook eerder meedenken. Ga meer uit van goede wil van de burger.’
Plaats als eerste een reactie
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.