Gemeentefonds omlaag bijgesteld

Door een negatievere inschatting van de economische groei door het CPB ontvangen gemeenten, en in mindere mate provincies, de komende jaren honderden miljoenen euro's minder dan eerder verwacht. Dat staat in de vandaag gepubliceerde Miljoenennota en de bijbehorende septembercirculaire. De neerwaartse bijstelling van het gemeentefonds loopt op tot 309 miljoen euro in 2030.

Accres

Het gaat om een combinatie van volume- en prijsbijstellingen. Sinds 2024 is het accres, de jaarlijkse bijstelling van het gemeente- en provinciefonds, gekoppeld aan het bruto binnenlands product (bbp). Daarbij wordt gekeken naar het gemiddelde bbp over een periode van acht jaar (het volumedeel) en de prijsontwikkeling van het bbp in het lopende jaar (prijsdeel). In de miljoenennota worden beide op basis van nieuwe CPB-ramingen naar beneden bijgesteld.

Plussen en minnen

Ten opzichte van de voorjaarsnota van 2025 betekent dat afname van het gemeentefonds met 78 miljoen in 2026. Dat negatieve resultaat voor gemeenten neemt echter toe tot 310 miljoen euro in 2030. Waar in de voorjaarsnota het accres van 2030 nog werd berekend op 9,58 miljard euro, neemt dit in de miljoenennota af naar 9,27 miljard euro. Overigens verstrekt het kabinet gemeenten in de miljoenennota ook incidenteel extra geld. Zo krijgen ze 728 miljoen euro voor de jeugdzorg en 60 miljoen euro voor het organiseren van de verkiezingen in oktober.

Voorspelbaarheid

De invoering van de bbp-systematiek in 2024 was bedoeld om fluctuaties in de decentrale fondsen zoveel mogelijk te voorkomen. Hoewel er nu nog steeds flinke bijstellingen plaatsvinden zegt dit volgens het kabinet niks over de werking ervan. ‘De ontwikkeling van het bbp en de inflatie was de afgelopen jaren door het CPB lastig te ramen, onder andere door de gevolgen van de coronacrisis, de oorlog in Oekraïne en de energiecrisis. Gezien de fluctuaties over de tijd is het nu dan ook nog te vroeg om hier conclusies aan te verbinden.’ Zo valt te lezen in de nieuwe begroting.

Werkgroep

Wel erkent het kabinet dat het ramen van het saldo van de decentrale overheden en de besteding van specifieke uitkeringen verbeteringen doorgevoerd kunnen worden, als zullen de ramingen nooit perfect zijn. Vorig jaar werd door het kabinet dan ook de Expertgroep realistisch ramen in het leven geroepen. Inmiddels is er op advies van die expertgroep een ambtelijke werkgroep opgericht met als doel om een nieuw ramingsmodel te ontwikkelen ‘dat is gebaseerd op de verschillende substromen die het saldo decentrale overheden beïnvloeden’. In de voorjaarsnota 2026 zal het kabinet verder rapporteren over de bevindingen van die werkgroep.