Aandacht voor controlebestel ontbreekt
Financieel beheer rijk kan beter en goedkoper
Binnenkort biedt de minister van Financiën de Miljoenennota aan de Tweede Kamer. Er is voor financieel beheer en controle minder aandacht.
Binnenkort biedt de minister van Financiën de Miljoenennota weer aan de Tweede Kamer. Waar de budgettaire voornemens uitgebreid ter sprake komen, is er voor het financieel beheer en controlebestel minder aandacht. Juist daar laat minister Heinen kansen liggen het werk beter en goedkoper te doen.
Voor het bepalen van verantwoordelijkheden en het hebben van de juiste checks-and-balances op het vlak van financieel beheer, maken veel organisaties gebruik van het three lines (of defense) model: verantwoordelijkheden moeten in eerste instantie vooral worden gedragen door degenen die ook verantwoordelijk zijn voor de uitvoering.
Zij worden daarbij gevraagd en ongevraagd ondersteund door tweedelijns-functionarissen, waaronder controllers. De derde linie vormt de internal audit die onafhankelijke en objectieve assurance en adviezen geeft. Daarnaast is er de externe accountant die de juistheid en volledigheid van de jaarrekening controleert.
In Nederland neemt de Auditdienst Rijk (ADR), een onderdeel van Financiën, zowel de internal audit taken als een groot deel van de externe accountantswerkzaamheden voor haar rekening. Dit is hoogst ongebruikelijk, want in vrijwel alle landen geschieden de accountantswerkzaamheden bij de centrale overheid door een extern onafhankelijke rekenkamer, in ons land de Algemene Rekenkamer (AR).
Verantwoordingsdag zou circa een maand kunnen worden vervroegd
Toen dit instituut bijna vijf jaar geleden werd gevisiteerd door een panel van internationale collega’s, constateerden zij dat de AR te sterk steunt op ADR-werkzaamheden. In april 2024 presenteerde Financïen op verzoek van het parlement vier verbetervarianten. De meest verstrekkende variant is door de commissie-Slootweg nader uitgewerkt, met als bevinding dat tijds- en doelmatigheidswinst is te behalen door samenvoeging van de accountantswerkzaamheden van de ADR en de AR en deze bij de AR onder te brengen. Dan hoeft de AR geen reviews meer te doen op de door de ADR verrichte werkzaamheden, iets waar nu 56 fte mee zou zijn gemoeid.
Ook tijd valt te besparen door het wegnemen van overdrachtsactiviteiten. Verantwoordingsdag zou dan circa een maand kunnen worden vervroegd. Nadeel: een fiks reorganisatieproces en de nodige transitiekosten.
Minister Heinen veegde in april die samenvoegingsvariant van tafel met weinig inhoudelijke en overtuigende argumenten. Interne veranderingen zouden kunnen afleiden van de taakuitvoering en kunnen resulteren in personeelsverloop. De impact zou te groot zijn. Er zijn al zoveel grote uitdagingen… Verbazingwekkend is dat de minister op termijn wél kansen ziet. Nog opmerkelijker is dat hij opteert voor een variant waarbij juist het aantal fte’s bij de ADR wordt vergroot, om die organisatie in staat te stellen op verzoek en onder leiding van de AR specifieke werkzaamheden te laten uitvoeren. Iets waar de AR niet om vroeg.
Waarom volgt het rijk niet gewoon modellen die internationaal hun waarde hebben bewezen, met accountantscontrole door één onafhankelijk orgaan? En pak dan door. Versterk het financieel beheer binnen de eerste en tweede lijn, en laat hen de lead nemen wat betreft de juistheid en volledigheid van de cijfers en op het vlak van rechten doelmatigheid. Geef de ADR een duidelijke internal auditopdracht, met de audit committees als opdrachtgever. Bij al die verbeteringen kunnen de fte’s die bij samenvoeging vrij komen goed worden gebruikt.
Tjerk Budding, hoogleraar Public Sector Accounting (VU) en directeur Zijlstra Center
Plaats als eerste een reactie
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.