Voorjaarsnota 2025: tijdelijke verlichting, blijvende onzekerheid

In de Voorjaarsnota 2025 heeft het kabinet gereageerd op de aanhoudende zorgen van gemeenten over het zogenoemde ravijnjaar 2026. De Voorjaarsnota biedt gemeenten tijdelijk lucht: het kabinet stelt tot en met 2027 €3 miljard extra beschikbaar, onder meer voor jeugdzorg en ter mitigering van het Ravijnjaar 2026. Daarnaast is het kabinet bereid om de tekorten in de jeugdzorg 2023 en 2024 deels te compenseren. Goed nieuws op korte termijn, maar structurele duidelijkheid blijft uit.

Het ravijn is gedempt, niet gedicht

Hoewel de extra middelen gemeenten perspectief bieden om voorzieningen als bibliotheken en zwembaden overeind te houden, blijft de periode vanaf 2028 onzeker. De VNG beoordeelt de raming van het kabinet als te rooskleurig, mede door het uitblijven van structurele indexatie voor jeugdzorg. Een nieuw advies van de commissie Den Ark volgt begin 2027. Tot die tijd is strategisch voorbereiden essentieel.

Wat vraagt dit van gemeenten?

Gemeenten doen er verstandig aan verschillende scenario’s te ontwikkelen – inclusief een worstcasescenario. Zo wordt inzichtelijk welke beleidsdoelen haalbaar blijven en waar bijsturing nodig is als de financiële ruimte verder onder druk komt te staan. Dat vraagt om:

• Een scherp financieel inzicht
• Strategische herprioritering
• Transparante en onderbouwde bestuurlijke keuzes

Voorbeelden zijn aanpassingen in subsidiebeleid, onderhoudsniveaus of dienstverlening. Realistische ambities en weerbaarheid tegen electorale reflexen zijn daarbij essentieel.

In de praktijk: een groeimodel met betrokkenheid van ambtenaren en bestuurders hielp om programma’s concreet in te vullen. Door het verbeterproces voorafgaand aan de raadsverkiezingen te starten, werd een stevig basisniveau ingebed in de besluitvorming.

Groeiende druk op ambtelijke organisaties

Naast de bestuurlijke afwegingen, groeit de druk op ambtelijke organisaties om meer te doen met minder. De noodzaak tot efficiëntere processen, slimmere inzet van capaciteit en betere informatievoorziening is urgent. Veel gemeenten hebben stappen gezet in het stroomlijnen van werkprocessen en het versterken van hun planning & control-cyclus. Toch blijkt resultaatgerichte sturing in de praktijk lastig te realiseren.

Daar waar efficiencywinst uitblijft, komen versoberingen in beeld. Denk aan minder personele inzet, afslanking van het subsidiebeleid, soberder groenbeheer of beperkte publieksfunctie. Zulke maatregelen raken inwoners direct. Juist daarom is het van belang om deze keuzes te baseren op feiten en transparantie. Een breed gedragen analyse helpt om lastige besluiten te verantwoorden, zowel intern als extern.

De rol van EIFFEL: samen voor een effectieve aanpak

EIFFEL helpt gemeenten bij het realiseren van toekomstbestendig beleid. Dat doen we met:

1. Scenariovorming en heroverwegingen
We begeleiden integrale kerntakendiscussies en rekenen beleidsopties door, met oog voor impact en uitvoerbaarheid.

In de praktijk: een gemeente doorliep met behulp van EIFFEL een integraal heroverwegingsproces met bestuurlijke én ambtelijke betrokkenheid. De financiële analyses boden inzicht in keuzes, wat leidde tot een robuust meerjarenperspectief.

2. Efficiëntere bedrijfsvoering en P&C-cyclus
We verbeteren sturingsinformatie, transformeren P&C-documenten tot werkbare instrumenten en verminderen planlast.

In de praktijk: door de P&C-cyclus opnieuw in te richten, kon een gemeente beter sturen op resultaten. Analyse van kostenstructuren en uitgaventrends door EIFFEL leverde concrete optimalisaties op, direct verwerkt in de begroting.

3. Doelmatigheidsanalyses en procesoptimalisatie
Onze adviseurs sporen inefficiënties op en begeleiden implementaties.

In de praktijk: een heldere taakverdeling en efficiënte procesinrichting maakten het mogelijk om bij een van onze opdrachtgevers alle werkzaamheden binnen de termijn af te ronden, volledig met interne capaciteit.

Onze aanpak is pragmatisch en afgestemd op uw lokale context. Wij begrijpen de spanning tussen ambities en realiteit, en helpen u die spanning beheersbaar te maken.

Auteur kennisbijdrage:
Frans Koemans is Consultant Proces bij EIFFEL en houdt zich bij de (lokale) overheid al ruim 23 jaar bezig met verander- en implementatietrajecten op een breed scala aan vakgebieden in de rol van interim projectleider of programmamanager. Daarnaast voert Frans doelmatigheids- en doeltreffendheidsonderzoeken en rekenkameronderzoeken uit.