‘Roep platforms op om verkiezingsevaluatie te publiceren’

Het Rathenau Instituut heeft de Tweede Kamer opgeroepen om de sociale mediaplatforms aan de tand te voelen. Zij hebben data over beïnvloeding van de afgelopen verkiezingen - het zou de informatiepositie van Nederland verbeteren als de overheid daar ook over beschikt. De oproep stamt nog van vóór de escalatie van de ruzie tussen de Europese Commissie en de regering-Trump over Europese digitale wetgeving.

Botnetwerken

Over digitale beïnvloeding van de afgelopen landelijke verkiezingen is weinig bekend. Zij er bijvoorbeeld veel botnetwerken actief geweest die politieke inhoud verspreidden? Platforms als Instagram en X hebben dit soort informatie. Ze weten vaak ook meer over welke actoren er achter botnetwerken zitten. Dat is deel van hun verantwoordelijkheid onder de Digital Services Act (DSA). Daarin staan weliswaar geen maatregelen genoemd die platformen verplicht moeten nemen om de integriteit van verkiezingen te beschermen, maar ze zijn in het algemeen wel verplicht om risico’s die uit hun diensten voortvloeien actief te monitoren en maatregelen te nemen om die te beperken.

Informatiepositie versterken

Maar zolang evaluaties van het verloop van verkiezingen op de platforms alleen in handen van de betreffende bedrijven blijven, tasten overheden in het duister over online politieke beïnvloeding van kiezers. In maart komen de gemeenteraadsverkiezingen er weer aan; hoog tijd om de informatiepositie te versterken, stelt het Rathenau Instituut. Daar hebben de Tweede Kamerleden best wat mogelijkheden toe, laat het instituut zien:

1. De Kamer kan aan de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties vragen of die de platformen wil vragen om hun postelectorale evaluaties publiek te publiceren
2. De Kamer kan de platformen zelf uitnodigen om de data te delen
3. De Kamer kan de minister vragen hoe het Kabinet aankijkt tegen de maatregelen die die grote online platforms tot nu toe hebben genomen
4. De Kamer kan de minister vragen een oordeel te geven over de effectiviteit van de DSA om de integriteit van de verkiezingen te beschermen

Visumverbod voor 'brein achter DSA'

De oproep van het Rathenau Instituut stemt nog van vóór het visumverbod dat de regering-Trump heeft opgelegd aan voormalig EU-commissaris Thierry Breton en vier andere Europeanen die zich hard maakten voor digitale wetgeving (Breton wordt gezien als het ‘brein’ achter de DSA). De Amerikaanse maatregel lijkt een vergeldingsactie voor de boete van 140 miljoen euro die X van de Europese Commissie kreeg opgelegd voor overtredingen van de DSA. Naarmate de spanningen tussen de EU en de Verenigde Staten oplopen over Europese techregels, neemt de kans af dat de platforms zich veel zullen aantrekken van oproepen tot transparantie over verkiezingsdata.

In het verleden is dat soms wel gebeurd. Zo publiceerde Meta evaluaties na de Europese verkiezingen van 2024 en de Franse verkiezingen van 2024. TikTok publiceerde een evaluatie na de Roemeense presidentsverkiezingen, toen een onbekende kandidaat onverwachts won. Andere grote platformen publiceerden niets.