Op 1 januari 2020 treedt de Wet normalisering rechtspositie ambtenaren in werking. Nog maar 22 maanden te gaan dus, maar veel overheden blijken er nog niet mee bezig. Anton Revenboer, senior manager publieke sector bij BDO Advisory, waarschuwt dat gemeenten toch echt eens moeten beginnen met de voorbereidingen van de invoering van de Wnra. Hij heeft nog weinig echt concrete voorstellen gezien. Hij vreest dat bij gemeentesecretarissen nog weinig bekend is wat de nieuwe wet precies inhoudt. ‘2020 lijkt ver weg, maar dat is het niet’, zegt hij.
Ambtenaar mentaal voorbereiden op de Big Bang
Minstens vijfhonderd instellingen worden met de Wnra geconfronteerd: behalve de 380 gemeenten zijn dat de provincies, waterschappen,…
Minstens vijfhonderd instellingen worden met de Wnra geconfronteerd: behalve de 380 gemeenten zijn dat de provincies, waterschappen, gemeenschappelijke regelingen en zelfstandige bestuursorganen. De nieuwe wet leidt ertoe dat de rechtspositie van deze ambtenaren zoveel mogelijk wordt gelijkgetrokken met die van werknemers in het bedrijfsleven. Ze verliezen hun aanstelling, krijgen daarvoor in de plaats een arbeidsovereenkomst maar behouden wel hun ambtenarenstatus. Dat wil zeggen dat de ambtseed, integriteitseisen en de beperking van grondrechten – zoals de vrijheid van meningsuiting – voor hen blijft gelden.
Brandjes blussen
Voor ambtenaren zelf is de kern van de wetswijziging de nieuwe arbeidsovereenkomst. In de media is de term big bang al gevallen: op 1 januari 2020 worden alle eenzijdige aanstellingen in één klap omgezet in tweezijdige arbeidsovereenkomsten. Dat suggereert een eenvoudige overgang – hetzelfde document met een ander etiket erop. Revenboer: ‘Als je er zó tegenaan kijkt, dan loop je een groot risico. Het is veel meer. Zo zal de rechter in 2020 met de bril van dat moment naar reorganisaties en disputen daarbij kijken. Je zult dus nu al bij reorganisaties de Wnra-bril van 2020 moeten opzetten.’ De operatie heeft juridische consequenties, financiële en zelfs psychologische: honderdduizenden ambtenaren worden werknemer en vrezen wellicht voor slechtere arbeidsvoorwaarden. Zij moeten mentaal worden voorbereid. De veranderingen moeten goed landen in de organisatie, waar onrust kan worden verwacht. De ondernemingsraad moet vroegtijdig bij dit programma worden betrokken, adviseert Revenboer. ‘Goed communiceren is van belang, dat voorkomt achteraf brandjes blussen.’
Andere cultuur
Revenboer benadrukt dat de hele operatie veel vragen zal oproepen en dat antwoorden niet altijd voor de hand liggen. Daarom moeten gemeenten zelf snel op pad om kennis op te doen, vooral op het gebied van het private arbeidsrecht, dat juridisch heel anders is dan het vertrouwde publiekrechtelijke arbeidsrecht, en een andere cultuur en kleuring kent. ‘Dat kan wel eens lastig worden voor HR-managers die jarenlang hun arbeidszaken hebben gedaan binnen het publiekrechtelijke ambtenarenrecht.’
Het onderschatten van de impact op medewerkers noemt Revenboer een mogelijke valkuil. Die hebben hun oordeel over de Wnra al snel klaar: makkelijker ontslag, geen wachtgeld meer, lagere transitievergoeding. Nu kunnen ambtenaren relatief makkelijk procederen, via bezwaarschriften op bijvoorbeeld een ontslagbesluit, en dat wordt strakker. ‘Voor dit alles is kennis van communicatie en van enige psychologie vereist, en ook een empathische instelling. Veel gemeenten zijn daartoe op dit moment onvoldoende in staat. Die bewustwording zou bovenaan de agenda moeten staan.’
Lees het volledige artikel in Binnenlands Bestuur nr. 4 van deze week. (inlog)
Reacties: 9
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.
Op 8 november 2016 ging de 1e kamer na tientallen jaren onderhandelen met 46 tegen 29 akkoord met de normalisering van de rechtspositie van thans 915.000 ambtenaren met niet ambtenaren. Politie, defensie, onderwijs en rechterlijke macht w.o. de Belastingdienst ressorteert blijft m.i. deze status overigens wèl behouden. De overige ambtenaren kunnen vanaf 1 januari 2020 afgerekend worden op hun (wan) presteren e.d. Ooit is deze levenslange onschendbaarheid bedacht door JM Den Uijl teneinde zoveel mogelijk ambtelijke kiezers en hun gezinsachterban te realiseren. Dat is in de 70-er en 80er jaren van de vorige eeuw dan ook aardig gelukt want de PvdA was in die jaren een mega grote politieke partij met invloed in vrijwel alle maatschappelijke geledingen.
"Ze verliezen hun aanstelling, krijgen daarvoor in de plaats een arbeidsovereenkomst maar behouden wel hun ambtenarenstatus. Dat wil zeggen dat de ambtseed, integriteitseisen en de beperking van grondrechten – zoals de vrijheid van meningsuiting – voor hen blijft gelden".
Dus wat overblijft zijn de lasten van de ambtenarenstatus, zonder de lusten.
"makkelijker ontslag, geen wachtgeld meer, lagere transitievergoeding". En zo is het ook. Ik kom uit het bedrijfsleven. Mensen werden daar makkelijk ontslagen. En de afkoopsom is de afgelopen jaren fors teruggebracht. Dus de komende jaren zullen ambtenaren met een eigen mening veelvuldig ontslagen gaan worden. Doen wat de wethouder vindt of anders exit. En daar is het dualisme niet voor bedoeld.
En wat betekent dat voor de - al loze - rechtsbescherming van klokkenluiders?
Het openbaar bestuur zal kwalitatief gezien zienderogen achteruit gaan, en het is nu al niet best. Zelfs behoorlijk wordt vaak niet gehaald.
Er is an sich niets mis met de normalisering, vraag is echter wat de uitwerking ervan oplevert.
Als ook de salarissen van ambtenaren (incl. 13/14e maand, bonussen, aandelen) voor 1 januari 2020 op hetzelfde niveau als het bedrijfsleven moet worden gebracht is er nog heel wat te doen voor werknemers/vakbonden en werkgevers.
De boodschap van de heer Revenboer is kennelijk: duw de ambtenaren zachtjes een drol door de strot en laat ze geloven dat het ontbijtkoek is.
Ik vind het artikel wat voorbarig. De VNG is op dit moment bezig met een compleet draaiboek en trainingen voor medewerkers die deze transitie gaan begeleiden. Ik geloof erin dat de huidige CAR-UWO zorgvuldig omgezet wordt naar een goede CAO gemeenten. Om nu al te stellen dat gemeenten er te gemakkelijk over denken vind ik niet terecht.
@Broadcaster: de mening van de heer Revenboer is niet zo belangrijk, het gaat hier om een puur politiek verhaal. Bewust doorgaan met dit plan zonder overleg of wederhoor te plegen, voor 915.000 werkende de arbeidspositie aanpassen wat in de praktijk een grote verslechtering zal betekenen terwijl diezelfde politiek nog steeds wél als uitzondering moet worden gezien en diezelfde 'werknemer' ook nog eens moet(!) zwijgen(!) als zo'n politicus weer eens stemmen wil 'winnen' (lees: kopen)?
Een wethouder zei in een opwelling van eerlijkheid eens tegen mij: jullie ambtenaren zitten er voor het algemene belang, wij voor het politieke belang. Die verhouding is alleen mogelijk als je status beschermd wordt. Als overheidswerknemers makkelijker ontslagen gaan worden, dan is die bescherming minder goed en zal dus het politieke verhaal een sterkere nadruk gaan krijgen dan nu. Op korte termijn ben ik niet bang voor cultuurverschuivingen, maar op de langere termijn zal het onontkoombaar zijn. Of de samenleving op termijn baat heeft bij meer politiek ingestoken besluitvorming op het brede veld van de gemeentelijke taken dan nu, daar kun je van mening over verschillen.
Volgens mij wil bijna niemand in dit land de asociale Amerikaanse samenleving waar de neo-liberale politici in dit land op af koersen. Wij zijn het volk. Waarom stemmen we ze niet weg?