De moord op Lisa uit Abcoude, die op straat in Duivendrecht werd omgebracht, bracht een schokgolf teweeg in Nederland. Het leidde tot de landelijke actie ‘Wij eisen de nacht op’. Vrouwen (én mannen) gingen door het hele land de straat op om hun veiligheid op te eisen. Helaas staat de gewelddadige dood van een 17-jarig meisje in het holst van de nacht op een afgelegen weg in Duivendrecht niet op zichzelf. Ook is het niet zo dat meisjes en vrouwen enkel gevaar lopen als ze op stap gaan en na een leuke avond weer naar huis fietsen. Dat is de laatste tijd weer pijnlijk duidelijk geworden.
Kom met structurele oplossingen tegen vrouwenmoord
Femicide moet eenduidig gedefinieerd en systematisch geregistreerd worden. Alleen dan kunnen er betrouwbare lessen worden getrokken.
In Gouda werd in juli de 39-jarige Joewela op klaarlichte dag, voor de ogen van haar kinderen, doodgeschoten door haar ex-partner. Zij had een maand eerder nog aangifte gedaan van huiselijk geweld. Een kleine maand later werd een 34-jarige vrouw dood gevonden in haar eigen huis in Veldhoven: moeder van drie kinderen, vermoedelijk gedood door de vader van diezelfde kinderen. En in de afgelopen jaren kwamen tientallen vrouwen om het leven door huiselijk geweld.
Volgens cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek werden in 2023 in totaal 41 vrouwen vermoord. In meer dan de helft van de gevallen was de (ex-)partner de vermoedelijke dader. Daarmee is femicide – vrouwenmoord – een structureel maatschappelijk probleem. Het Europees Instituut voor Gendergelijkheid (EIGE) wijst Nederland er bovendien op dat de registratie en definitie van femicide nog tekortschiet.
Wat kunnen we leren uit het buitenland?
Het Verenigd Koninkrijk werkt met een instrument dat in Nederland ontbreekt: de Domestic Homicide Review. Na moord in huiselijke kring wordt in het Verenigd Koninkrijk standaard onderzocht hoe instanties betrokken waren, welke signalen gemist zijn en hoe samenwerking kan verbeteren. Niet om schuldigen aan te wijzen – dat is aan Justitie – maar om structureel te leren van fouten en patronen te herkennen.
Richt een landelijk meldpunt en een centrale databank op, anders is er onvoldoende zicht op wat er geleerd kan worden
In het Verenigd Koninkrijk zijn sinds 2011 honderden van zulke reviews uitgevoerd. Een nationale databank stelt onderzoekers en beleidsmakers in staat trends te signaleren. RAND Europe en Ipsos UK hebben in opdracht van het Britse Home Office (het ministerie dat in het Verenigd Koninkrijk verantwoordelijk is voor binnenlandse veiligheid en politie) honderden reviews gecodeerd en doorzoekbaar gemaakt in die databank, zodat patronen zichtbaar worden – zoals de rol van psychische problemen bij daders en gebrekkige samenwerking tussen instanties. Ook in Portugal en Nieuw-Zeeland bestaan inmiddels centrale commissies die huiselijk geweld en vrouwenmoord structureel onderzoeken en aanbevelingen breed verspreiden.
Welke lessen kan Nederland trekken?
Zorg voor een heldere definitie, verzamel gegevens, signaleer trends en kom op basis daarvan met gericht beleid. Femicide moet eenduidig gedefinieerd en systematisch geregistreerd worden. Alleen dan kunnen er betrouwbare lessen worden getrokken. Richt een landelijk meldpunt en een centrale databank op, anders is er onvoldoende zicht op wat er geleerd kan worden. Het Verenigd Koninkrijk laat zien dat nationale bundeling essentieel is.
Goede opvolging is daarbij wel cruciaal: aanbevelingen verdwijnen ook daar nog te vaak in een la, zonder dat wordt gecontroleerd of instanties er iets mee doen. Juist daarom moet een Nederlands systeem vanaf het begin voorzien in duidelijke opvolgacties, met verantwoordelijkheid en toezicht, zodat aanbevelingen ook daadwerkelijk worden uitgevoerd.
Het invoeren van een systeem zoals in het Verenigd Koninkrijk zal vrouwenmoord niet direct voorkomen. Maar zonder structureel te leren van de tragedies die zich voordoen, blijft elke moord een incident en kan er geen beleid worden ontwikkeld om vrouwenmoord tegen te gaan.
De acties van vrouwen en mannen die de nacht opeisen, die demonstreren tegen femicide, zijn een teken van een structureel maatschappelijk probleem. De politiek moet dit moment aangrijpen om die onrust te kanaliseren en eindelijk structurele maatregelen te nemen. Een Nederlands systeem gericht op huiselijk geweld kan een cruciale stap zijn om patronen bloot te leggen, samenwerking te verbeteren en zo de kans op herhaling kleiner te maken.
Dr. Madeline Nightingale is onderzoeksleider voor RAND Europe en gespecialiseerd in sociale inclusie en geweld tegen vrouwen. Ze was betrokken bij de analyse van Domestic Homicide Reviews voor het Britse Home Office.
Dr. Irene van Droffelaar is Senior analist bij RAND Europe, werkzaam bij de onderzoeksgroep die zich bezighoudt met Defensie, Veiligheid en Justitie.
Plaats als eerste een reactie
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.