Joods vastgoed onderzocht
Boekrecensie van het boek 'Joodse burgers in Diemen: onteigening en rechtsherstel'.
De zogeheten ‘Verkaufsbücher’ in het Nationaal Archief geven informatie over een deel van het Joods vastgoed dat in de Tweede Wereldoorlog werd doorverkocht. In 142 gemeenten is of wordt nog onderzoek gedaan naar dit vastgoed. Wat gebeurde met deze huizen en gronden? Wat was in en na de oorlog de rol van de gemeenten? Hadden zij geprofiteerd van de onteigening van hun Joodse burgers en waren zij behulpzaam bij het latere rechtsherstel?
Werd het vastgoed na de oorlog teruggegeven aan erfgenamen? Deze vragen worden minutieus beantwoord in de vele onderzoeksrapporten die inmiddels verschenen zijn. De Radboud Universiteit Nijmegen doet het grootste aantal van deze onderzoeken. Een voorbeeld is het recent gepubliceerde onderzoek over de gemeente Diemen.
Diemen had een kleine Joodse gemeenschap. Rond 1935 woonden 150 Joodse burgers in de gemeente, ongeveer de helft van hen vluchtelingen uit Duitsland en Midden-Europa. In 1941 werden op de officiële registratielijsten – waarop stond welke Joodse burgers in de gemeente woonden – melding gemaakt van 91 Joden.
Coulance voor teruggekeerde Joden ontbrak
Een belangrijke conclusie van Charlotte Dommerholt en Wim van Meurs is dat de gemeente Diemen in de oorlog geen percelen of panden gekocht heeft van Joodse eigenaren en daartoe ook geen poging heeft ondernomen. Bij 17 van de 19 panden en percelen vond na de oorlog rechtsherstel plaats: die werden teruggegeven of er werd een minnelijke schikking met de erfgenamen getroffen. In één geval ontbraken de erfgenamen en ging de naoorlogse koopsom naar de Staat. In een ander geval was het pand gevorderd door de Nederlandse staat en vanwege de uitbreiding van een Duitse verdedigingslinie gesloopt. De erfgenamen werd vervolgens een vervangend perceel aangeboden.
Citaat uit het boek ‘Elke generatie stelt weer andere vragen aan de geschiedenis’
De gemeente Diemen heeft geen naheffingen van gemeentebelastingen gestuurd naar erfgenamen. Over de bejegening van Joodse slachtoffers concludeert het onderzoek dat daarover maar in beperkte mate uitspraken zijn te doen. Wel werd duidelijk dat Diemen zich daarin niet onderscheidde van de rest van Nederland. Na de oorlog lag ook hier de nadruk op de wederopbouw. Speciale regelingen of coulance voor Joodse inwoners die terugkeerden uit de concentratiekampen, ontbraken.
Het onderzoek over Diemen steekt goed in elkaar. Over een tijdje zullen alle onderzoeken klaar zijn. Het is aan te bevelen dat deze onderzoeken dan in wetenschappelijke zin systematisch worden vergeleken. Ook zouden het kabinet en de VNG erop moeten reageren.
Joodse burgers in Diemen: onteigening en rechtsherstel door Charlotte Dommerholt en Wim van Meurs; Radboud Universiteit, 2023
Plaats als eerste een reactie
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.