'Beroemde' informateurs steeds vaker ingevlogen

In toenemende mate worden landelijke kopstukken tot informateur benoemd. Hoewel ook vier jaar geleden al veel informateurs van naam en faam werden ‘ingevlogen’, lijkt er sprake te zijn van een lichte groei. Opvallend is de lokale worteling van de hot shots.

Collegevorming ingewikkeld

Met het versnipperde politieke landschap wordt de vorming van colleges ‘ingewikkeld’, stelt Marcel Boogers, hoogleraar innovatie en regionaal bestuur aan de Universiteit Twente. ‘Grote partijen zijn kleiner geworden en kleine groter. Er zijn nu hele brede coalities nodig om een meerderheid te vormen. Daarnaast zijn er veel coalities mogelijk, over zowel links als over rechts. Het is dan wel handig om iemand met enig gezag dat proces te laten voeren en bewaken.’

Creëren gezag

De naam en faam van de ingevlogen informateur kan ook nadelig uitpakken, erkent Boogers. Met een groot ego zit de onderhandelingskamer snel vol. Ook dreigt het gevaar dat de zwaargewichten een te grote stempel drukken op het proces. ‘Aan de andere kant kan het ook helpen om gezag te creëren.’

Lokale worteling

Veel van de informateurs hebben een lokale worteling, valt Boogers op. ‘Het is zo gek nog niet om plaatsgenoten met naam en faam in te zetten. Ze kennen de specifieke politieke situatie én de plaatselijke politici.’ Zo is in Rotterdam oud-minister van financiën en Rotterdammer Kees Jan de Jager (CDA) als informateur aan de slag gegaan en in Amsterdam Alexander Rinnooy Kan. Hij is hoogleraar economie en bedrijfskunde aan de Universiteit van Amsterdam, en onder meer oud-voorzitter van de SER en voormalig rector magnificus van de Erasmus Universiteit Rotterdam.

Verkenner

In Den Haag gaat Han Polman (D66) op verzoek van de (grootste) D66-fractie als verkenner aan de slag. Polman, nu Commissaris van de Koning in Zeeland, was tussen 1994 en 2001 raadslid in Den Haag en was onder meer burgemeester van Noordwijkerhout en Bergen op Zoom. D66 – ook winnaar in Groningen – heeft de Groningse socioloog en planolog Hayo Apotheker als informateur voorgedragen. De huidige burgemeester van Súdwest-Fryslan was eerder minister van Landbouw, wethouder van Loppersum en daarna burgemeester van Muntendam, Veendam en Leeuwarden.

Ophef

In Maastricht is Annemarie Penn-te Strake − procureur-generaal bij het Openbaar Ministerie in Den Haag −, samen met Wil Rutten (voormalig algemeen directeur provincie Brabant, voormalig gemeentesecretaris Maastricht) als informateur benoemd. Penn-te Strake woont in Maastricht en is de vrouw van Olaf Penn; voorzitter van de grootste partij in de Maastrichtse gemeenteraad, de Senioren Partij Maastricht (SPM). Haar benoeming heeft overigens tot enige ophef geleid. Volgens Douwe Jan Elzinga, hoogleraar staatsrecht aan de Rijksuniversiteit Groningen, schuurt het infomateurschap met de scheiding der machten, stelde hij maandag in het NRC. Ook de hoogleraren Arno Korsten (bestuurskunde) en Geert-Jan Knoops (internationaal strafrecht) stelden dit weekeinde dat ze zich niet met politiek zou moet bemoeien. Op initiatief van de VVD in Breda leidt plaatsgenoot Paul Frissen − hoogleraar bestuurskunde aan de Universiteit Tilburg (van PvdA-huize) – het informatieproces.

Haagse kopstukken

In Arnhem gaat D66-senator Hans Engels op verzoek van winnaar D66 met alle raadsfracties gesprekken voeren. Engels is staatsrechtgeleerde aan de Rijksuniversiteit Groningen en was daarvoor bijzonder hoogleraar gemeenterecht/gemeentekunde aan de Universiteit van Leiden. In Olst-Wijhe is CDA-Kamerlid en financieel expert Eddy van Hijum aan het informeren. Veenendaal heeft gekozen voor Kars Veiling (ChristenUnie), voormalig senator en voormalig lijsttrekker en fractievoorzitter in de Tweede Kamer en nu directeur van ProDemos, het Huis voor democratie en rechtsstaat in Den Haag.

Handen vrij

Vrijdag start het informatieproces in Hardenberg met informateur René Paas. Paas is voorzitter van Divosa, oud-wethouder in Groningen, voormalig voorzitter van Vakcentrale CNV en man van CDA-partijvoorzitter Ruth Peetoom. In Utrecht leidde hij eerder de vorming van het college. ‘Het voordeel  van een informateur is dat alle fractievoorzitters hun handen vrij hebben en zich aan de onderhandelingstafel vooral met de inhoud kunnen bezighouden’, aldus CDA-fractievoorzitter Douwe Prinsse. Het CDA won de verkiezingen. ‘Bovendien kan een externe informateur van een afstand een analyse maken van de standpunten en speerpunten.’

Informateurs afgewezen

De winnaar van de verkiezingen in Roermond – de partij van Jos van Rey – had Gerd Leers (oud-minister en voormalig burgemeester van Maastricht) en Jolande Sap (voormalige voorvrouw van de Kamerfractie van GroenLinks) gestrikt. De zeven andere partijen willen daar echter niets van weten. Voor de verkiezingen hadden zij al laten weten niet met de Liberale Volkspartij Roermond (LVR) te willen samenwerken; vanwege de prominente positie van de van corruptie verdachte Van Rey in de partij. CDA-fractievoorzitter Angely Waajen liet zaterdag weten dat de huidige coalitie een meerderheid kan vormen en de LVR niet. Het is niet wettelijk verplicht dat de partij die bij de verkiezingen als winnaar uit de bus is gekomen, het voortouw moet nemen voor een nieuw college.  Waajen wordt formateur, zo heeft ze maandag bekend gemaakt.     

Minderheidscoalities

Aan het einde van de informatie- en formatieronde verwacht Boogers dat er veel brede coalities zullen zijn gesmeed. Ook verwacht de hoogleraar dat her en der minderheidscolleges het licht zullen zien. Deze colleges moeten wisselende meerderheden achter hun voorstellen zien te krijgen. Raadsakkoorden sluit hij evenmin uit, waarbij voor verschillende onderwerpen deelakkoorden worden gesloten met verschillende fracties.