De gemeenten Bergen, Uitgeest, Castricum en Heiloo werken al sinds 2017 samen als werkorganisatie onder het acroniem BUCH. Acht jaar later wordt in alle vier de stadhuizen de noodzaak voor een fusie gevoeld, maar niet vanzelfsprekend met elkaar: er zijn meer kapers op de kust.
Fusieperikelen bij ontvlechting BUCH
In Kennemerland draaien zes gemeenten om elkaar heen. Gefuseerd zal er worden, maar met wie?
De komende jaren vinden opnieuw verschillende gemeentelijke herindelingen plaats. In een driedelige serie duikt Binnenlands Bestuur in lopende bestuurlijke fusies. Deel twee: Bergen, Uitgeest, Castricum en Heiloo, maar ook Alkmaar en Heemskerk komen om de hoek kijken.
Vier gemeenten, vier processen
Aantrekken, afstoten. Burgerpeilingen en raadsvergaderingen. Het is al ongeveer een jaar onrustig in de Noord-Hollandse kuststrook Kennemerland. Sinds begin 2025 wordt er gewerkt aan concrete plannen voor gemeentelijke fusies, die nu zo langzamerhand vorm beginnen te krijgen. Bijzonder is, zeker gezien de nauwe samenwerking die de vier gemeenten nu al hebben, dat alle lokale besturen hun eigen proces doorlopen. En dat zij allemaal ook los van elkaar de noodzaak van schaalvergroting voelen.
Uitgeest onderzoekt opties
Het landelijke Uitgeest, met ongeveer 13.500 inwoners één van de kleinste gemeenten van Nederland, kwam als eerste met een fusiewens naar buiten. Nadat onderzoeksbureau Necker in april 2024 een eerste verkenning deed over de toekomst van het gemeentebestuur en drie scenario’s opperde (blijven in de BUCH-organisatie, zelfstandig verdergaan zonder BUCH of op termijn fuseren met één of meerdere gemeenten), koos de raad om een fusietraject te starten. Door die keuze van Uitgeest begonnen ook de andere BUCH-gemeenten, met name Castricum en Heiloo, hun toekomst te heroverwegen.
Nu zijn we ruim twintig jaar verder en lopen we weer tegen dezelfde problemen aan.
Anneke Terra, fractievoorzitter PvdA Uitgeest
De problemen van een kleine gemeente
Voor Anneke Terra, fractievoorzitter van de lokale PvdA-fractie in Uitgeest, is fuseren de enige logische optie. ‘Rond de eeuwwisseling is er al eens sprake geweest van een mogelijke gemeentefusie. Dat zou toen zijn met Castricum, Akersloot en Limmen. Die drie gemeenten zijn toen gefuseerd, maar Uitgeest besloot op het laatste moment om toch niet mee te doen. Dat hing toen af van één stem in de gemeenteraad. Nu zijn we ruim twintig jaar verder en lopen we weer tegen dezelfde problemen aan. Een groeiend takenpakket, zaken die niet op orde zijn en missende expertise.’
Werkorganisatie loopt niet
Bestuurlijk gezien botert het niet in de BUCH. Eind 2023 legde Sebastiaan Nieuwland, burgemeester van Uitgeest, zijn functie als voorzitter van het bestuur neer omdat de samenwerking niet effectief zou zijn. Niet voor niets besloten na Uitgeest ook alle andere BUCH-gemeenten fusieopties te onderzoeken: die ambtelijke samenwerking is simpelweg geen succes. Zo bleek ook uit een rapport dat Heiloo liet opstellen door Partners+Pröpper. De samenwerking is op terreinen onvoldoende, de basis is niet op orde en de invulling van de bestuurlijke voorwaarden is over de gehele linie onvoldoende.
Opeens was daar Heemskerk
Dat Uitgeest gaat kiezen om met de oude samenwerkingspartners uit de BUCH samen te gaan, is nog uiterst onzeker. Zo vertelt Terra dat er eigenlijk drie opties zijn. ‘De eerste is een fusie met Castricum en Heiloo, de oude BUCH. We hebben ook navraag gedaan bij Bergen, maar die is er nog helemaal niet zo mee bezig. De tweede optie is een fusie met Alkmaar. Daar grenzen wij ook aan. Dat zou eigenlijk betekenen dat we een kern van Alkmaar worden. En als derde optie is er ook nog de gemeente Heemskerk. En Heemskerk heeft al uitgesproken dat ze graag met ons samen willen.’
Er moet geen Calimero-gevoel ontstaan.
Emmy Lamers-Kuijper, fractievoorzitter Heemskerk Lokaal
Opgeslokt?
Emmy Lamers-Kuijper, fractievoorzitter van Heemskerk Lokaal – veruit de grootste fractie in de Heemskerkse gemeenteraad – vertelt dat er de afgelopen periode al meermaals overleg is geweest tussen het presidium van Uitgeest en Heemskerk. Uitgeest heeft nog wat zorgen: wat betekent het om samen te gaan met een gemeente die vier keer zoveel inwoners heeft? ‘Dat was de kern van het probleem. Je merkte bij sommigen de angst om opgeslokt te worden, maar dat is absoluut niet zo. Als we voor elkaar kiezen dan is het de bedoeling dat we het hele fusietraject samen doorlopen. Er moet geen Calimero-gevoel ontstaan.’
'Niet laten opjagen'
Dat zou betekenen dat Castricum en Heiloo worden ‘gepasseerd’, al hebben die elkaar nog. Mariska Tauber, fractievoorzitter van Lokaal Vitaal (Castricum, grootste partij met zes zetels), wil zich vooral niet laten opjagen. ‘We hebben toentertijd twee jaar lang gesproken over de oprichting van de BUCH. En het duurde daarna nog eens twee jaar voordat we daadwerkelijk van start gingen. En dit moet ineens allemaal in een sneltreinvaart. Laten we eerst de onderzoeken afwachten, die resultaten goed bekijken en ook de inwoners nog aan het woord laten. Je moet niet over één nacht ijs gaan. Het gaat om een fusie, niet over de vraag of we elkaar aardig vinden.’
Lees het hele artikel deze week in Binnenlands Bestuur magazine, nummer 21.
Plaats als eerste een reactie
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.