Een gekozen voorzitter, ook voor de gemeenteraad

De Tweede Kamer koos vorige week een nieuwe voorzitter. Na enkele jaren Bosma (PVV) is het nu Van Campen (VVD). Het roept de vraag op waarom de gemeenteraad eigenlijk niet op eenzelfde manier zijn voorzitter kiest.

‘De burgemeester is voorzitter van de raad’, aldus artikel 9 van de Gemeentewet. Een andere voorzitter is niet mogelijk. Op zich lijkt de burgemeester deze rol niet slecht uit te voeren, maar het is interessant te verkennen wat het betekent als de gemeenteraad op dezelfde manier als de Tweede Kamer zijn voorzitter kiest. Vlaanderen biedt daarvoor een goed voorbeeld. Tot 2007 was de burgemeester daar, net als bij ons, automatisch ook voorzitter van de gemeenteraad. Sindsdien mag de gemeenteraad ook ieder ander gemeenteraadslid tot voorzitter kiezen. En anno 2025 doen de meeste gemeenten dat ook. En niet zonder reden. Uit onderzoek blijkt dat een raadslid-voorzitter de positie van de raad kan versterken.

Of dat in Nederland ook zo is, valt te bezien. Het Vlaamse systeem verschilt van het Nederlandse, onder andere door het monistische systeem (de burgemeester en wethouders blijven lid van de gemeenteraad) en de politiekere rol van de burgemeester. Eveneens blijkt uit het onderzoek dat de persoonlijke stijl van de voorzitter van invloed kan zijn op de emancipatie en onafhankelijkheid van de raad. Dat zou dan weer voor een voorzittersverkiezing pleiten. Immers, een Nederlandse burgemeester wordt in de praktijk al door de raad gekozen, maar de raad maakt zijn keuze vermoedelijk niet alleen op basis van zijn of haar voorzitterskwaliteiten. Ervaring met openbare orde, veiligheid en integriteit zijn ongetwijfeld minstens even belangrijk.

Het kiezen van iemand voor enkel en alleen de rol als voorzitter maakt het mogelijk preciezer te selecteren op basis van kwaliteiten die voor die rol belangrijk zijn. Dat geldt uiteraard evenzeer voor een uit hun midden gekozen voorzitter van Provinciale Staten en het algemeen bestuur van het waterschap. Kortom, het voorbeeld van de Tweede Kamer en Vlaanderen hoeft niet gelijk te worden overgenomen, maar de voordelen bieden genoeg stof eens goed over invoering na te denken.