De rode draad in deze serie columns over de ongemakkelijke waarheid in de jeugdzorg is de zoektocht naar mogelijkheden om drang/dwang of macht in te zetten om positieve veranderingen te bewerkstelligen voor kinderen in de knel. De rode draad, geloof het of niet, voelt ook voor mij nog steeds ongemakkelijk.
Gebruik van schaamte
Leuk of niet, het gebruik van schaamte kan een effectieve katalysator zijn voor gedragsverandering. Als het werkt, waarom niet? De moeite…
Het summum van professionaliteit is immers dat je in staat bent gezinssystemen te motiveren tot zelfinzicht, tot aanboren van eigen kracht en vrijwillig meewerken. Ik geloof ook in het gezegde “Mensen willen wel veranderen maar niet veranderd worden”. En als ouders en kinderen niet uiteindelijk zelf intrinsiek gemotiveerd worden om weer te willen veranderen dan zal verandering nooit duurzaam zijn.
Inzetten van dwang lijkt dan niet de meest voor de hand liggende manier op kinderen duurzaam te beschermen. Ik hoop in de vorige columns te hebben duidelijk gemaakt, dat er desondanks situaties zijn waarin het inzetten van overheidsmacht onontkoombaar is om een veilige ontwikkeling van kinderen zoveel als mogelijk te bewerkstelligen. Altijd gericht op het ontketenen van de eigen kracht en het wakker kussen van de eigen wil tot verandering.
In de zoektocht naar nieuwe manieren om dwang op productieve wijze in te zetten in het verbeteren van de opvoedsituatie van kinderen verdient het mijns inziens ook aanbeveling om meer gebruik te maken van de inzet van schaamte, in jargon ook wel “reintegrative shaming” genoemd. We zagen in de vorige columns al een aantal voorbeelden langskomen, zoals de inzet van schaamte om oudere criminele broers te bewegen tot gedragsverandering door te dreigen met uithuisplaatsing van hun jongere brusjes en het hard confronteren van ouders in een vechtscheiding met de gevolgen van loyaliteitsconflict voor hun kinderen. Een in dit verband al vaak toegepaste manier van werken in de jeugdzorg is het direct confronteren van ouders met het criminele of overlastgevende gedrag van hun kinderen om ze, mede vanuit schaamte, te bewegen tot het meer nemen van hun verantwoordelijkheid als opvoeder. Ook experimenten met toepassing van snelrecht op school in plaats van in de rechtzaal of voor het publiek zichtbare uitvoering van werkstraffen in de buurt verdienen in dit verband mijns inziens bredere navolging.
Ik zou graag nog een stap verder willen gaan met de inzet van schaamte als motor voor gedragsverandering. We weten één ding zeker. Van politie en justitie raken veel overlastgevende en criminele jongeren niet meer onder de indruk, eerder integendeel, de straatstatus neemt in die kringen alleen maar toe als je in aanraking komt met politie en justitie. Jongeren opsluiten leidt tijdelijk tot minder overlast en criminaliteit, maar terug op straat wordt het probleemgedrag, veelal in verergerde vorm na de gratis opleiding door medegevangenen, gewoon weer voortgezet.
Waar ik voor pleit is om eens te gaan experimenteren met een aanpak waarmee in de Verenigde Staten bemoedigende resultaten zijn geboekt. Enerzijds zorg je er door intensief recherchewerk voor dat de pakkans verhoogd wordt. Via de patseraanpak worden alle luxeartikelen waarvan je niet kunt aantonen hoe je die zelf hebt kunnen betalen van je afgenomen, zodat helder is dat misdaad niet loont. Met de veroordeling tot gevangenis- of werkstraf op zak, wordt vervolgens met de jongere in kwestie door politie en (jeugd)reclasseerder en een wethouder of burgemeester een bezoek gebracht aan de ouders (bij voorkeur in aanwezigheid van andere familieleden, in het bijzonder valt hierbij te denken aan oma’s). Ook aanwezig is een ondernemer uit de buurt die bereid is de jongere een baantje aan te bieden, eventueel in het kader van een leer/werktraject. Eventueel kan ook nog gedacht worden aan het uitnodigen van een rolmodel uit de buurt die bereid is de rol van mentor op zich te nemen. De jongere krijgt tijdens het gesprek een laatste kans aanbod. “Als je nu stopt met recidiveren, de aangeboden baan accepteert en laat zien dat je dat werk goed doet en je werkt mee aan de hulpverlening en je houdt dat een jaar vol dan schelden we je straf kwijt. Eventueel kunnen een eigen woning en toegang tot een persoonlijke passie (sport, muziek, kunst, etc) onderdeel zijn van het totaal pakket. Kom je de afspraken niet na dan wordt je direct opgepakt om je straf uit te zitten en raak je baan en eigen woning weer kwijt.” Deze afspraken worden breed in de buurt gecommuniceerd, zodat vele ogen en oren worden gemobiliseerd om naleving van de afspraken in de gaten te houden. De buurt is graag bereid hieraan mee te werken, omdat ze weten dat geldt “one strike and you are out”. Buurtbewoners en lokale ondernemers worden tegelijkertijd weer gemotiveerd om de jongere in kwestie waar mogelijk te helpen om zijn leven weer op orde te krijgen.
Wellicht dat we hiermee niet alle draaideurjongeren bereiken, maar ik durf de stelling aan dat de recidive substantieel zal afnemen en dat veel jongeren hun leven op deze manier weer op de rit krijgen. Een belangrijk psychologisch voordeel van deze aanpak, naast het gebruik maken van schaamte voor familie, welwillende ondernemers en buurtbewoners, is ook de positieve boodschap van “we kunnen je opsluiten als we willen, maar dat doen we liever niet, we willen liever dat je er bij blijft horen en daarom geven we je nog een laatste kans”. Niet onbelangrijk bijeffect is dat langs deze weg ook betrokkenheid van de buurt en lokale ondernemingen wordt georganiseerd om medeverantwoordelijkheid te nemen voor de leefbaarheid. De overheid kan het immers niet alleen.
Leuk of niet, het gebruik van schaamte kan een effectieve katalysator zijn voor gedragsverandering. Als het werkt, waarom niet? De moeite van het proberen waard dus. Ik kijk uit naar uw reacties.
Erik Gerritsen
Reacties: 12
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.
Absurd verhaal. Voor de zoveelste keer laat Gerritsen zien dat hij niet weet waar hij over praat. Ten eerste moet je natuurlijk NOOIT maar dan ook NOOIT gaan experimenteren bij zwaar hechtingsgestoorde kinderen met schaamte. Gerritsen laat zien geen flauwe notie te hebben van hechtingsproblematiek en basispsychiatrie als het om zijn eigen doelgroep gaat. Telkens weer stuitend voor een bestuurder van zijn kaliber en salaris en met zo'n grote mond, dat hij zo verschrikkelijk weinig basiskennis van zaken heeft als het om jeugdzorg gaat.
Ten tweede komen eerdere experimenten met groepsdruk en hoe die dramatisch zijn mislukt, ook helemaal niet ter sprake. Zou Gerristen dan zélfs niet op de hoogte zijn van Glenn Mills en hoe dat is afgelopen? Waarom wijdt hij geen woord aan dit soort ervaringen in Nederland?
Ten derde laat Gerritsen zien dat hij weinig van jeugdcriminaliteit begrijpt. Het is helemaal niet zo stoer voor jongeren om met politie en justitie in aanraking geweest te zijn. Gerritsen maakt een aanname die je helemaal niet zo in brede zin kan maken.
Wanneer komt er nou eindelijk eens een columnist met verstand van jeugdzorg???
Beste "tegengeluid" hoe moet het volgens jou dan wel? Je tegengeluid zou geloofwaardiger zijn als je met concrete alternatieven komt. Overigens blijkt uit praktijkervaring dat schaamte wel degelijk werkt in de situaties waarover ik spreek.
Het is een slecht idee om mensen aan de schanpaal te zetten of hoe je het ook noemen wilt. Schaamte is, als deze emotie wordt uitgebuit, niet zelden de basis voor nieuwe en heftiger emoties. Een kind dat wordt gepest, wordt niet zelden gepakt op een emotie die schaamte oproept, of daarmee geassocieerd wordt. De schaamte wordt niet kleiner, maar groter, vooral als bekend wordt dat hij de pester heeft aangegeven. Schaamte kan een tegenemotie oproepen die negatiever is dan de positieve reactie waar je op hoopt. Een kind dat pest midden in de klas zetten en afkraken heeft als tijdelijk effect dat hij kleiner wordt. Echter, degene die hem heeft aangegeven moet een keer alleen naar huis en dan is die pester er weer: bozer dan voorheen en gericht op wraak. Er zijn gevallen waarin je een dergelijke emoties kunt benutten, maar dat is meer in 1 op 1 situaties en dan alleen nog als de hulpverlener een positie heeft waarin hij of zij dat kan doen. Ook een hulpverlener moet dit kunnen hanterern en dan moet het uiterst voorzichtig. De columns van hr Gerritsen staan over het algemeen bol van de platitudes, zaken die in het werkveld allang bekend en gebruikt. Eigen kracht conferenties zijn nu ook heel erg in de mode. Iedereen moet en zal dit gaan doen, maar gebruiken we ook al heel lang. Iedere nieuwe bestuurder die zich aandient roept meestal een aantal platitudes en denkt de wereld gered te hebben. Oude wijn in nieuwe zakken. Nieuwe methodieken kosten onderzoek, geld en inzet en vragen iets meer dan een belerend columnpje op het internet. Ga eens met professionals om tafel zitten, steek je nek uit: een eigen kracht conferentie van hulpverleners en professionals. Daar hoor je niemand en dus ook Gerritsen niet over. Dan hoor je dingen die je niet wil horen en dan moet je mogelijk je mening bijstellen. Ik ken geen enkele bestuurder die dat kan, of wil. Als bestuurders dat kunnen: LUISTEREN, en willen: dan wordt het anders en heel mischien "beter". Wat wordt de volgende mantra heer Gerritsen: case management? Groepstherapie? Oh nee, marktwerking wordt de volgende! 1 manager die 35 stagiares van de sociale academie aanstuurt. lekker goedkoop en als het schip zinkt bent u alweer vertrokken naar de volgende " klus".
als we het hier over schaamte hebben,en u directreur van bjz amsterdam bent,vindt ik dat u zich moet schamen voor het gedrag van medewerkers in de gedwongen sector.
want geloof mij,ik ken er genoeg waarvoor ik me kapot schaam,en die niet vallen te veranderen omdat ze alleen maar kijken naar zichzelf en de grote geldzak.
deze mensen tracten kinderen onder dwang te veranderen dmv grootschalig sexueel misbruik.
moet dit dan een zogenaamde:""katalysator"" zijn om weerloze kinderen te veranderen.?
nee,ik vindt eerder dat een bureau jeugdzorg en alles daaromheen eens een keer goed naar zichzelf moet kijken in plaats van af te durven geven op ouders,kinderen en het zgn:""schaamtegevoel""
kennelijk schaamt u zich eerder voor uzelf dat u in zo,n onbetrouwbare omgeving zit.
is dit niet juist de katalysator voor verandering in uw eigen omgeving zodat niet duizenden ouders zich meer kapot ergeren aan het complete wanbeleid van een stel ongeleide projectielen.?
Het activeren van schaamte is inderdaad een optie. Een optie om Bureau Jeugdzorg zich te laten schamen voor hun verwerpelijke en onethische werkwijze.
Nederland moet om kinderen te beschermen Wet doorvoeren om passyndroom te voorkomen, ook preventief. (Gardner, schreef prima studie met goede adviezen voor fanmilierechters e.a.). Aangezien omgangsfrustratie gewoonweg kindermishandeling betreft en rechters zeker valse rapporten door laten gaan in dat familierecht klopt er geen fl.kker van uw verhaal ook zo geachte heer Gerritsen. Zolang zelfs aan duizenden ernsti borderliners gezag woirdt gegeven als geestesgestoorde vrouwen en zelfs kindermoorden door zulke figuren die bekend zijn weg worden gewoven terwijl men had kunnen melden als ggz aan familierechters voordat die mensen gezag hadden kunnen krijgen, zolang zal er niks veranderen.
Duizenden gekweekte patiëntjes en ernstig opzettellijk benadeelde veelal eigen vaders, dat is resultaat van die zogenaamde rechtsstaat van u. Door letterlijk liegen en bedrog zelfs van duizenden zulke vervreemde kinderen.
Juspol: Is het nodig dat "vaders", gescheiden van hun kinderen, die menen dat zij tekort worden gedaan en dat benoemen als het passsyndroom in ieder artikel reageren op hun eigen echtscheiding? Ik ben van mening dat dergelijke vaders niet zelden de veroorzaker zijn van dit syndroom: dmv hun niet zelden "zuigend" aandachtvragend gedrag en via Gardner hun gelijk willen halen. Na meer dan 350 zaken begrijp ik die moeders in een aantal maal volkomen. Jammer dat gardner niet meer onder ons is, want een onderzoek naar dergelijke vaders is broodnodig.
gezinssysteem?! Dat is toch geen woord.
En eigen kracht ben ik ook wel eens beu, rare newspeak die alleen gebruikt wordt als het gaat om sociaal zwakke groepen die nu eenmaal zwak zijn en het niet zelf kunnen.
Het inzetten van schaamte is een vorm van chantage die mi niet bijdraagt aan probleeminzicht en intrensieke veranderingsbehoefte. Kan dus nooit een langdurig resultaat bewerkstelligen.
De sociale omgeving inschakelen om ontspoorden weer op de rail te krijgen én lik op stuk lijkt me een prima idee. Het is blaming and shaming on the right side. Beduidend beter dan de vaak softe en te late aanpak via jeugdzorg.
Jan. Ik vermoed dat je achternaam begint met een L. Als dat zo is ben je een bekende. Een echte Pedagoog doet niet aan blaming and shaming on any side Jan. De pedagogische tik is ook uitgebannen en bij wet verboden, omdat het niet helpt. Ik lees in je reactie en bespeur een modern fenomeen: Klepje van de brievenbus open, beetje gezeik, klepje weer dicht. Geen onderbouwing, waarom zou je moeilijk doen, of nadenken. Net als de rest. Je ziet dit waarschijnlijk als je burgerplicht, maar dat is een verkeerde gedachte. Het is juist deze houding die typerend is voor de sociale omgeving waarin van alles fout gaat. Denk na, kost niets en is nog niet verboden.
En weer is gebleken dat Gerritsen alleen maar bezig is zijn BJAA te verkopen met zijn columns. Want wat blijkt? Het verhaal uit de column is een idee van de nieuwe OM-baas Bolhaar, die Gerritsen vanuit Amsterdam kent. Dat idee heeft Bolhaar bij zijn aantreden geventileerd om publiciteit mee te krijgen (zie bron hieronder). Dus Gerritsen ruikt omzet en presenteert dit plan als zijn idee in een column en maakt zo duidelijk aan Bolhaar dat hij het ermee eens is en het uit wil voeren.
Bah, bah, bah! Wat een doorgestoken kaart, wat een politiek spel. En wat heeft dit niets met zorg voor kinderen te maken en een eerlijke discussie over de toekomst van jeugdzorg te maken maar alles met de belangen van BJAA en Erik Gerritsen zelf.
Bewijs: NRC.nl 27 mei 2011, 08:11
Nieuwe baas Openbaar Ministerie pleit voor ‘schandpaalstraf’
door Pim van den Dool
BINNENLAND De nieuwe baas van het Openbaar Ministerie Herman Bolhaar wil dat daders van kleine criminaliteit een werkstraf krijgen in de buurt waar ze in de fout zijn gegaan. Dat zegt Bolhaar vandaag in De Telegraaf.
De ‘schandpaalstraf’ moet al binnen een paar dagen na de aanhouding worden opgelegd en niet pas na weken. Volgens Bolhaar wordt met de snelle aanpak in eigen buurt een signaal afgegeven dat misdaad niet loont. De snelle werkstraffen zijn bedoeld voor onder meer fietsendieven, vandalen en voor daders van andere kleine vergrijpen:
“Dat geldt voor fietsendieven, vandalen en andere raddraaiers die ’kleine’ criminaliteit plegen. Het OM gaat de buurtagent die mensen oppakt ondersteunen door zichtbaar voor iedereen meteen te sanctioneren.”
Een voorbeeld van een schandpaalstraf is het door graffitispuiters laten schoonmaken van een muur. Een proef met de aanpak in Amsterdam, Rotterdam, Utrecht, Den Haag en Den Bosch is goed verlopen. “De helft van de aangeboden zaken werd al volgens de nieuwe methode afgedaan. De bedoeling is dat deze aanpak snel landelijk wordt uitgerold”, aldus Bolhaar.