Kritiek op Hollands Kroon: ‘ondermijnt gezag rechtsstaat’

Ondanks een duidelijke tik op de vingers van de Centrale Raad van Beroep, blijft de gemeente Hollands Kroon vasthouden aan haar werkwijze in het sociaal domein. Advocaat Renske Imkamp noemt dat ‘schokkend’ en waarschuwt voor ernstige gevolgen voor inwoners en de rechtsstaat.

Renske Imkamp is als advocaat gespecialiseerd in de Jeugdwet en de Wmo 2015. Zij stond diverse inwoners bij die een conflict hadden met de gemeente Hollands Kroon. Imkamp reageert verontwaardigd op de uitspraken van wethouder Mary van Gent en haar besluit om door te gaan met de werkwijze in het sociaal domein, ondanks de Centrale Raad van Beroep (CRvB) vorig jaar oordeelde dat de gemeente deze aanpak moest aanpassen.

Bevoegdheden

De CRvB sprak in mei 2024 uit dat Hollands Kroon haar werkwijze diende aan te passen omdat Incluzio, het bedrijf dat inmiddels bijna tien jaar integraal de dienstverlening in het sociaal domein uitvoert, te veel bevoegdheden van de gemeente had gekregen. Die organisatie adviseert over Wmo- en jeugdzorg, neemt daarover besluiten én voert de hulp zelf uit. Maar dat is onjuist, beweert wethouder Van Gent in een interview met Binnenlands Bestuur. ‘Op het moment dat er een indicatie is voor tweedelijnszorg dan voert Incluzio dat namelijk niet zelf uit. Twee van de drie bevoegdheden liggen dus bij dezelfde partij, niet alle drie’, aldus Van Gent.

Vermenging

Imkamp vindt dat de wethouder daarmee voorbijgaat aan de kern van de uitspraak. ‘Van Gent focust uitsluitend op tweedelijnszorg, terwijl het overgrote deel van de ondersteuning door Hollands Kroon als eerstelijnszorg wordt gekwalificeerd. Die zorg wordt wél door Incluzio zelf geleverd’, zegt zij. ‘Juist bij die eerstelijnszorg draagt Incluzio drie petten tegelijk. De CRvB heeft expliciet geoordeeld dat bij zo’n vermenging van bevoegdheden onvoldoende waarborgen bestaan voor een zorgvuldige besluitvorming.’

Bestuursrecht

Ook het argument van de wethouder dat nieuwe wetgeving op komst is, roept bij Imkamp vragen op. Van Gent suggereerde dat toekomstige regels beter zouden aansluiten bij de werkwijze van Hollands Kroon, doelend op de Wet verbetering beschikbaarheid jeugdzorg. ‘Maar die wet ziet niet op wijzigingen van de Wmo 2015 of de Jeugdwet die hier relevant zijn’, stelt Imkamp. ‘De CRvB oordeelt dat de werkwijze in strijd is met de systematiek van onderzoek en besluitvorming uit de Algemene wet bestuursrecht. Voor zover ik weet, zijn er geen plannen om die wet aan te passen op een manier die gevolgen heeft voor deze uitspraak van de CRvB.’

Bezwaar

Van Gent stelt dat eventuele juridische risico’s worden ondervangen doordat het college in bezwaar de vergewisplicht toepast en zo nodig een onafhankelijk extern adviseur inschakelt. Imkamp noemt dat onvoldoende. ‘Dat betekent in de praktijk dat alleen inwoners die bezwaar maken een zorgvuldig besluit krijgen. Zo hoort het niet. Een wethouder moet ervoor zorgen dat álle inwoners correcte besluiten ontvangen.’

Beschikkingsvrij werken

Daar komt bij dat Hollands Kroon niet standaard een beschikking afgeeft. Inwoners moeten daar zelf om vragen, bijvoorbeeld om bezwaar te kunnen maken. Volgens Imkamp is dat de omgekeerde wereld. ‘Gemeenten moeten inwoners actief wijzen op hun rechten. Het is naïef om te veronderstellen dat alle inwoners zelf weten dat ze eerst zelf een beschikking moeten aanvragen.’ Dat de gemeente volgens Van Gent ‘heel weinig’ bezwaar- en beroepsprocedures kent, verbaast Imkamp dan ook niet. ‘Als mensen geen brief krijgen waarin staat dat zij bezwaar kunnen maken en hoe dat moet, dan zullen weinigen dat ook doen.’

‘Zorgwekkend’

Maar bovenal raakt de kwestie aan de kern van de rechtsstaat. Imkamp: ‘Het is schokkend dat een wethouder openlijk besluit een uitspraak van de hoogste bestuursrechter in socialezekerheidszaken naast zich neer te leggen. Rechters toetsen of gemeenten binnen de wet handelen. Als een rechter zegt dat een werkwijze moet worden aangepast, dan moet een overheid daaraan gehoor geven. Doet zij dat niet, dan ondermijnt dat het gezag van de rechtsstaat. Hoe willen wethouders met dit standpunt tegelijkertijd zeggen dat inwoners zich wel aan de wet moeten houden als hun gemeente dat zelf niet doet? Vaak zijn discussies over het belang van de rechtstaat en de scheiding der machten wat abstract. Deze casus maakt het belang echter heel concreet en laat zien hoe zorgwekkend het is als deze principes op de tocht staan.’