De gemeente Hollands Kroon houdt vast aan haar werkwijze in het sociaal domein, ondanks dat de Centrale Raad van Beroep (CRvB) vorig jaar oordeelde dat zij deze dient aan te passen. Dat vertelt wethouder Mary van Gent in een interview met Binnenlands Bestuur. Hollands Kroon werkt als enige gemeente in Nederland met één aanbieder in het sociaal domein, die zowel de jeugdzorg als de Wmo en de voorliggende voorzieningen uitvoert. Een nieuw onderzoek, uitgevoerd door Ipsos I&O, toont positieve resultaten, maar die komen niet zonder wrijving.
Hollands Kroon handhaaft werkwijze ondanks uitspraak CRvB
Een interview met wethouder Mary van Gent, die tien jaar geleden koos voor een unieke aanpak in het sociaal domein.
Unieke constructie
De manier waarop Hollands Kroon het sociaal domein invult is uniek in Nederland. Al vrijwel direct na het verschuiven van de verantwoordelijkheid voor Wmo en jeugdzorg van het rijk naar gemeenten besloot de Noord-Hollandse plattelandsgemeente zowel de jeugdzorg als de Wmo en de voorliggende voorzieningen aan te besteden aan één partij. Dat werd Incluzio. Incluzio Hollands Kroon (IHK) voert als enige hoofdaannemer alle taken uit voor de Wmo, Jeugdwet en voorliggende voorzieningen. Met een taakgerichte financiering en budgetplafond.
Evaluatie
Deze week stuurt het college van Hollands Kroon een evaluatie van de werkwijze, uitgevoerd door Ipsos I&O, naar de gemeenteraad. Het is de tweede grondige evaluatie in tien jaar. Het onderzoeksbureau concludeert dat er sprake is van een constructieve samenwerking, met relatief lage kosten en hoge cliënttevredenheid. ‘De integrale aanpak voorkomt versnippering en maakt snel schakelen mogelijk. De lumpsumcontracten verminderden administratieve lasten drastisch. Het zes-jaarcontract bood de nodige stabiliteit voor transformatie.’ De onderzoekers adviseren de gemeente om de huidige constructie voort te zetten.
Uitdagingen
Uitdagingen zijn er ook. De samenwerking met de gemeentelijke wijkteams vraagt voortdurende aandacht, mede door de verschillende kaders waaruit men werkt en het personeelsverloop. De specialistische schil rondom Incluzio, de zorgaanbieders die het bedrijf inschakelt om inwoners te helpen, werkt volgens partijen die daar geen onderdeel van uitmaken onvoldoende. AVG-regels belemmeren daarnaast effectieve informatiedeling. En verplichte regionalisering vanaf 2028 bedreigt de autonomie van het huidige model. 'Bepaalde huisartsen zouden IHK als dwingend ervaren', tekenen de onderzoekers op.
Uitspraak CRvB
IHK kent ook juridische tegenslagen, al wordt hier door Ipsos I&O niet inhoudelijk op ingegaan. De CRvB sprak in mei 2024 uit dat Hollands Kroon haar werkwijze diende aan te passen omdat Incluzio, het bedrijf dat inmiddels bijna tien jaar integraal de dienstverlening in het sociaal domein uitvoert, te veel bevoegdheden van de gemeente had gekregen. Zo is het bedrijf zowel verantwoordelijk voor het adviseren en besluiten over de Wmo en jeugdzorg, maar voert het bedrijf die hulp ook zelf uit. Wethouder Mary van Gent is niet van plan het oordeel van de centrale raad te volgen.
Vorig jaar heeft de CRvB gezegd dat jullie je werkwijze moeten aanpassen. Inmiddels zijn we anderhalf jaar verder en is dat nog niet gebeurd. Waarom niet?
Mary van Gent: ‘De CRvB heeft geoordeeld dat advisering, besluitvorming en uitvoering niet allemaal door één partij mag worden gedaan, en dat dit bij ons wel het geval zou zijn, maar dat klopt niet. Tijdens de zitting zijn niet alle feiten ter tafel gekomen. Op het moment dat er een indicatie is voor tweedelijnszorg dan voert Incluzio dat namelijk niet zelf uit. Twee van de drie bevoegdheden liggen dus bij dezelfde partij, niet alle drie.’
Toch mag het niet, oordeelde de CRvB.
‘We hebben er een jaar over gedaan om het door juristen te laten uitzoeken. Als je echt puur naar de wet kijkt dan mag het niet, maar wij blijven dit wel zo doen omdat wij vinden dat het werken is volgens de bedoeling. En we zien hele grote voordelen om dit zo te doen. Eigenlijk is het nog niet helemaal uitgekristalliseerd hoe de centrale raad hierover denkt. Het was een soort zijuitspraak in een jeugdzorgcasus en er is niet goed gekeken naar onze werkwijze. We zien ook dat er nieuwe wetgeving aankomt die in lijn is met wat wij doen. Als we dit nu helemaal gaan omgooien brengt het heel veel frictiekosten en onrust met zich mee. Het advies van de juristen is geweest om dit zo in stand te houden.’
Mary van Gent
© Gemeente Hollands Kroon
Kunnen de inwoners van Hollands Kroon wetten en regels dan ook naast zich neerleggen? Als de gemeente zich niet aan de wet houdt..
‘Ik wil het anders formuleren. Wij lopen op de wet- en regelgeving vooruit.’
Als de gemeente vindt dat de uitspraak van de CRvB niet juist is, is het dan niet beter om dit opnieuw voor te leggen aan een rechter?
‘Jurisprudentie uitlokken, daar hebben we wel over nagedacht. Maar wij denken dat de centrale raad een tweede keer hetzelfde zou oordelen, ook als het gaat om twee bevoegdheden bij één partij. Omdat ze eigenlijk niet anders kunnen, omdat de huidige wetgeving onvoldoende basis geeft voor een ander oordeel. Tot er nieuwe wetgeving is worden eventuele juridische risico’s beheerst doordat het college in bezwaar de vergewisplicht borgt en, indien nodig, een onafhankelijk extern adviseur inschakelt.’
‘En ik wil ook graag benadrukken dat als we nu terugkijken naar de afgelopen tien jaar, wat is er nou eigenlijk gebeurd? Er is niets gebeurd. Er zijn geen ongelukken gebeurd. Niemand heeft niet gekregen waar hij recht op had. Er zijn heel weinig klachten, bezwaar of beroepsprocedures. De inwoners waarderen ons met een dikke ‘8’. Wij baseren ons beleid op wat het betekent voor onze inwoners. En alleen al zo’n advies van drie juristen. Weet je wat dat kost? Het is echt doodzonde.’
De regels zijn er niet voor niets, u lijkt ze vervelend te vinden. Wordt u er moe van?
‘Nou af en toe wel. Het is wel roeien tegen de stroom in geweest de afgelopen jaren. Het is niet alsof wij dit systeem zomaar even zelf hebben bedacht. We hebben ons tien jaar geleden goed laten begeleiden door de Radboud Universiteit. We hebben serieus werk gemaakt van de transformatieopdracht die we in 2015 van het rijk hebben gekregen. Evenveel doen met veertig procent minder geld. Als je vervolgens niks verandert dan weet je zeker dat er een tekort ontstaat, en dat is bijna overal in Nederland ook gebeurd. Nou, hier niet. Er is niet voor niets naar ons gekeken voor de Hervormingsagenda Jeugd. Wij zitten niet voor niets constant aan tafel met de VNG en het ministerie. Wat wij doen werkt.’
En beschikkingsvrij werken, dat doen jullie ook. Dat mag toch ook niet?
‘Voor lichte zorg mag dat wel. En inwoners kunnen altijd vragen om een indicatie voor een maatwerkvoorziening of een PGB Op basis daarvan krijg je een beschikking en kan iemand bijvoorbeeld in bezwaar gaan.’
(Redactie: Beschikkingsvrij werken, ook wanneer een gemeente alleen een beschikking afgeeft als een inwoner daarom vraagt, is in strijd met de Algemene wet bestuursrecht. Zo bevestigde het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) vorig jaar.)
Is het zoveel werk om gewoon altijd een beschikking te geven?
‘Het scheelt enorm veel werk. Er zitten allerlei systemen achter die je bij moet houden. En dan moet je allerlei dingen doen en dat zijn je administratieve lasten. Elke keer als je iets verandert: iemand heeft bijvoorbeeld meer uren nodig, of minder. Dan moet je steeds weer die administratieve molen door.’
Meerdere gemeenten zijn al teruggefloten door de rechter. Bent u het met mij eens dat het schuurt? Dat wat de gemeente wil en dat wat in de wet staat..
‘Ja het schuurt soms. Ja kijk, het makkelijkste is gewoon doen wat iedereen doet. Dan heb ik het minste gezeik, maar dat ik vind verspilling van geld en enorm zonde. Ik gebruik het geld veel liever voor de zorg voor onze inwoners. En daarbij komt dat we tegen een enorme vergrijzing aankijken. Er komt een enorme toename in de Wmo aan, terwijl het aantal mensen op de arbeidsmarkt krimpt. Als we willen voorkomen dat het straks helemaal vastloopt moeten we echt iets heel anders gaan doen, maar dat leidt soms tot frictie.’
Hoe merkt u dat?
‘Een voorbeeld is dat wij vanaf 1 januari 2027 de specialistische jeugdzorg verplicht regionaal moeten gaan inkopen. Dat kost ons mogelijk miljoenen extra, omdat de andere gemeenten in de regio niet op dezelfde manier werken. Wij zijn veel verder. Bij ons loopt het aantal mensen dat intensieve en dure hulp nodig heeft al jaren terug. Ook merkten we enige weerstand binnen de regio om Incluzio als gesprekspartner aan tafel te krijgen. Gemeenten zijn dat niet gewend, dat een private partij die positie inneemt.’
Wat Incluzio nu voor de gemeente doet, waarom kan de gemeente dat niet zelf?
‘Wij zijn niet de expert en een gemeente is veel meer gebonden aan wet- en regelgeving dan een private partij. Bijvoorbeeld als je het hebt over contractvormen. Zij kunnen veel vrijer hun aanbieders kiezen, experimenteren met overeenkomsten en het verdelen van risico’s. Zij kunnen er veel dichter bovenop zitten, op casusniveau, en ook aanbieders strikter houden aan afspraken.’
En als Incluzio nou stopt, wat dan?
‘Daar ben ik niet zo bang voor. Maar dan vinden we wel iemand anders die het af wil nemen. Ik noem dit aanbestedingsmodel naar buiten toe niet voor niets het ‘Hollands Kroonse model’ en niet het ‘Incluzio-model’. Zij zijn toevallig ingestapt. Inmiddels is er een hecht partnerschap, maar de bal ligt bij de gemeente.’
Waarom doen andere gemeenten dit dan niet?
‘Dat vind ik ook heel bijzonder, want er wordt vaak interesse getoond. Volgende week geef ik ook weer een lezing voor vijfentwintig gemeenten hierover. Wethouders vragen vaak hoe ze de raad zo ver kunnen krijgen om hiermee in te stemmen. Er is altijd een argument om het niet te doen en het vertrouwen ontbreekt vaak. Wat dat betreft complimenteer ik ook altijd onze gemeenteraad dat zij het tien jaar geleden wel hebben aangedurfd.’
En uzelf?
‘Er was tien jaar geleden veel angst, ook bij mij. Maar ik heb gedacht: weetje, als het mis gaat dan gaat mijn kop er maar af. Dan zit ik even thuis, maar ik vind heus wel wat anders. Tien jaar later ben ik enorm trots op wat we hebben neergezet.’
Plaats als eerste een reactie
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.