Actief bijstandsbeleid loont

Gemeenten die weinig energie steken in een bijstandsbeleid, krijgen vroeg of laat te maken met een stijgend aantal bijstanders. Dat blijkt uit het onderzoek van Atlas voor gemeenten en Divosa. Ook opvallend: een kleiner budget leidt tot een beter resultaat.

Model
De twee organisaties hebben een model opgesteld waarmee de invloed van gemeentebeleid op het bijstandsbestand bekeken kan worden. Met de ‘bijstandwijzer’ kan een groot deel van het bijstandsniveau in een gemeente verklaard worden als gekeken wordt naar de kenmerken van de vraag- en aanbodkant van de arbeidsmarkt. Maar er is ook een deel dat niet te verklaren is en dat zegt mogelijk iets over de effectiviteit van het gemeentelijk beleid. Als dat onverklaarbare deel afneemt, is het een aanwijzing dat het gevoerde beleid succesvol is. Treedt er ineens een verandering op in het aantal mensen dat niet te verklaren is door de markt, dan is dat vaak een gevolg van een beleidswijziging die is doorgevoerd.

Strenge controle, handhaving
Door op deze manier naar de cijfers te kijken, zijn vijf kansrijke strategieën voor succesvol re-integratiebeleid achterhaald. Een goed handhavingsbeleid, strenge controle aan de poort en het focussen op kansrijken op de arbeidsmarkt, hebben een positief effect op het bijstandbestand van een gemeente. Maar ook het inzetten van het instrument verloning, waarbij een re-integratiebedrijf uitkeringsgerechtigden in dienst neemt, kan helpen het bestand te verkleinen. Tot slot is de aanpak Workfirst een goed instrument. Deze aanpak gaat uit van de filosifie ‘werk boven uitkering’waarbij nieuwe of bestaande klanten direct een vorm van werk aangeboden krijgen.

Prikkel
Een interne reorganisatie van een sociale dienst leidt vaak tot een minder effectief werken waardoor minder mensen uit de bijstand aan het werk gaan. Een ruim gemeentelijk budget leidt ertoe dat er minder strategieën bedacht en ingezet worden om het bestandsniveau te verlagen. De financiële prikkel vanuit Den Haag lijkt dus effect te hebben. Ook lokale politiek kan een belemmering zijn. Als die sterk wil inzetten op participatietrajecten, werkt dat belemmerend voor het inzetten van effectieve strategieën.

Klein budget, betere resultaten
Gemeenten met een te klein budget, die een MAU-aanvraag (meerjarige aanvulling op het uitkeringsbudget) hebben ingediend, laten gemiddeld tot 2007 een verbetering zien. Dat zou de aanname kunnen ondersteunen dat een tekort prikkelt tot betere prestaties. Nadat vanaf 2009 de MAU-uitkeringen vergeven zijn, loopt het bijstandsniveau van die gemeenten gemiddeld genomen weer op. Dat zou er op kunnen wijzen dat zodra de MAU-uitkering binnen is, de prikkel om goed te presteren afneemt.