Mensen met arbeidsbeperking ‘gevangen’ in de bijstand

De bijstand werkt niet voor mensen met een arbeidsbeperking, signaleert vakbond FNV. Terwijl de bijstand is ingericht als tijdelijke ondersteuning voor mensen die voor korte tijd zonder werk zitten, zijn ook mensen die vanwege een beperking niet volledig kúnnen werken afhankelijk van een bijstandsuitkering. Ze voelen zich 'gevangen' in het sociale vangnet.

Ervaringsdeskundigen
Een groep bijstandsgerechtigden biedt donderdagmiddag in Den Haag het FNV-rapport 'Passend vangnet gewenst' aan een aantal Tweede Kamerleden aan. Het boekje bevat verhalen van ervaringsdeskundigen die in de bijstand zitten en kampen met een chronische ziekte of arbeidsbeperking. De vakbond roept daarmee het nieuwe kabinet op om de positie van deze groep mensen te verbeteren, en draagt ook concrete oplossingen aan.

Uitgekleed
Het stelsel van sociale zekerheid is de afgelopen decennia verworden tot een 'uitgekleed rigide stelsel', 'waarbij veel burgers het onderspit delven en in armoede zijn beland', schrijft FNV-vicevoorzitter Kitty Jong in het voorwoord van het rapport. Zo zijn de toegangseisen voor de Wajong (de uitkering voor jonggehandicapten) en de WIA (Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen) steeds verder aangescherpt, waardoor mensen met een beperking steeds vaker zijn aangewezen op de bijstand. De gedachte van de Participatiewet (die de bijstand regelt) is dat mensen zo snel mogelijk aan het werk moeten gaan, terwijl dat voor veel mensen met een beperking niet realistisch is. Het gevolg is dat die groep permanent een laag inkomen heeft. Jong: 'De overheid heeft de wet zo ingericht dat het alleen voor een zeer korte periode leefbaar is, want immers, iedereen moet toch werken!'

Uitzichtloos
Eind 2019 concludeerde het Sociaal en Cultureel Planbureau al dat de invoering van de Participatiewet niet goed heeft uitgepakt voor mensen met een arbeidsbeperking. Voor de groep die voorheen toegang had tot de sociale werkvoorziening daalde de baankansen. Voor jonggehandicapten stegen de baankansen weliswaar, maar hun inkomenspositie verslechterde. Ook de FNV stelt dat de financiële situatie, en daarmee samenhangend de gezondheid van deze groep, ernstig onder druk staat. 'Voor hen is de bijstand geen tijdelijk vangnet maar een levenslange en uitzichtloze situatie. Samenwonen, sparen, een gift of erfenis ontvangen wordt in de Participatiewet bestraft.'

Ontplooien
De vakbond pleit daarom voor wetgeving die 'uitgaat van erkenning voor hun levenslange beperking en ruimte om zich op persoonlijk, sociaal en financieel gebied te ontplooien.' Zo pleit de FNV voor een bredere toegang tot de WIA: niet 35 procent, maar 15 procent arbeidsongeschiktheid zou de ondergrens moeten zijn om een beroep te kunnen doen op de regeling. Voor mensen die al vanaf hun jeugd een arbeidsbeperking hebben, is een nieuwe regeling nodig 'die een zelfstandig bestaan rond werk en inkomen mogelijk maakt'. Mensen die al in de bijstand zitten en te maken krijgen met een arbeidsbeperking, moeten een vrijstelling van de sollicitatieplicht kunnen krijgen. Ook is extra begeleiding bij de zoektocht naar werk gewenst, en een vergoeding van eventuele hoge zorgkosten.