Warmtetransitie begint met afval prikken

In Zaanstad werken elf buurtteams van stichting Buurkracht aan de energietransitie. Buren verkennen samen de mogelijkheden van warmtepompen, energiebesparing en het delen van auto’s. Maar het begint vaak anders. ‘Als mensen elkaar aansteken, kunnen verschillende dingen opbloeien.’

Picknickkleed

Naast een bushalte in een Zaanse buurt verzamelt zich een handjevol mensen rondom een picknickkleed. Daarop liggen stapeltjes prikstokken, vuilniszakken en groene hesjes met op de rug ‘Team Willis’. Het is bijna elf uur en het afval prikken gaat zo beginnen. ‘Prikker nummer zes meldt zich!’, komt een buurman grappend aangelopen. Mensen groeten elkaar met vrolijke hallo’s en hier een daar een knuffel. Deze buren kennen elkaar en hebben dit vaker gedaan.

Buurtteams

Dit is het Groen-Sociaal buurtteam van Willis, een nieuwbouwwijk in Krommenie. Van dit soort buurtteams kent de gemeente Zaanstad er elf, opgericht onder begeleiding van Buurkracht. Deze stichting hielp de afgelopen dertien jaar zo’n achthonderd bewonersinitiatieven met middelen, tips en begeleiding om hun buurt groener en gezelliger te maken. In Zaanstad gebeurt dit nu in het kader van de energietransitie. Met financiering van de gemeenten, de provincie Noord-Holland en de Energiebespaarcoalitie van het ministerie van Binnenlandse Zaken loopt dit project drie jaar in Zaanstad, Leeuwarden, Rotterdam, Boxtel en Sint-Michielsgestel.

Bekendheid

Afval prikken bespaart niet direct energie, maar deze aanpak, die uitgaat van de wensen van bewoners, draagt daar volgens Buurkracht wel aan bij. De stichting begint bij voorkeur met onderwerpen waar bewoners enthousiast over zijn of waar ze zelf al mee bezig zijn. Dat kan bijvoorbeeld het plaatsen van een Automatische Externe Defibrillator (AED) zijn of, zoals in dit geval, afval prikken. ‘Dit is laagdrempelig en zorgt voor meer bekendheid’, zegt Kitty de Hek. Zij begeleidt vanuit Buurkracht zes buurtteams in Zaanstad, waarin buren samen de mogelijkheden verkennen van warmtepompen, energiebesparing en het delen van auto’s.

Verbinder

Een vrouw met een lange grijze paardenstaart komt aangelopen. De Hek groet haar en vertelt dat zij in team Groen-Sociaal zit en haar echtgenoot in het team Energie, het andere buurtteam van Willis. Deze man is universitair hoofddocent met als specialisme energie en fungeert als de technicus van de groep. De Hek probeert in buurtteams altijd ‘een technicus’, maar ook ‘een verbinder’ en ‘een ondernemend type’ samen te brengen. ‘Dat soort verschillende energieën bij elkaar werkt goed.’

Sociale weefsel

Om elf uur staan er bij de bushalte in Willis zo’n twaalf mensen klaar in groene hesjes. De helft van deze buren zit in het buurtteam, de andere helft is alleen voor deze actie aangeschoven. Het gezelschap lijkt groot voor hoe weinig afval er op straat te zien is. ‘Daarom prikken we ook niet alleen hier, want het moet geen bezigheidstherapie worden’, lacht Flip van der Hulst, een duidelijk verbindende bewoner met een groene muts op. Het schoonhouden van de buurt vindt hij ook eigenlijk niet het belangrijkste. ‘Het gaat erom dat je met z’n allen wat doet. Dat is goed voor het sociale weefsel.’ Toen Van der Hulst hierheen verhuisde vanuit Amsterdam, vond hij dit best een gesloten buurt. ‘Mensen stappen de voordeur uit en zo hun auto in.’

Vapes

Als iedereen er is, heet Van der Hulst de aanwezigen welkom en legt uit dat de prikkers niet in Willis hoeven te blijven. Hij noemt enkele omliggende straten waar waarschijnlijk veel meer vapes, sigarettenpeuken of juist luiers op straat liggen. De prikkers lachen instemmend en verspreiden zich vervolgens in duo’s.

Flyers

Toen Buurkracht hier in 2024 begon, vroeg De Hek aan de gemeente of er al actieve bewoners waren om bij te beginnen. Zo kwam ze uit bij Bob Oegema, nu lid van het Team Energie. Hij is er vandaag niet bij, maar legt aan de telefoon uit hoe dat ging: ‘Ik had mijn eigen woning al verduurzaamd en zag hoe goed en hoe goedkoop dat kon. Daar wilde ik buren in meekrijgen.’ Oegema deed briefjes in de brievenbussen in zijn straat en organiseerde bij hem thuis een informatieavond. Toen Buurkracht aansloot, ging het ineens op een veel grotere schaal. ‘Toen gooiden we door de héle wijk flyers in de bus, met foto’s van ons. Mensen konden zich op de website aanmelden. En er kwamen Facebook-acties. Dat helpt geweldig.’

Opbloeien

Oegema merkte ook dat het handig is om niet alléén te focussen op zoiets als een warmtepomp, waar hij dan toevallig zelf enthousiast van werd. ‘Om anderen mee te krijgen, moet je beginnen waar zíj zijn. Als mensen elkaar dan gaan aansteken, kunnen verschillende dingen opbloeien.’ Als Oegema en zijn team bij buren aanbellen, herkennen zij vaak de groene hesjes van het afval prikken in de wijk. ‘Dat brengt je dichterbij.’ Het helpt dan ook dat hij níet aanbelt vanuit de gemeente, denkt Oegema. ‘Tegenover de gemeente bestaat soms wantrouwen. Ook al vind ik dat onterecht. Buurkracht dient dan als een soort tussenstation.’

Huizen

Vandaag is bij het afval prikken in Willis ook Frank Jan Borst aanwezig. De duurzaamheidsadviseur van de gemeente bespreekt met De Hek hoe de buurtteams niet alleen met elkaar zijn verbonden, maar ook met andere organisaties. Zo zat hij afgelopen week om tafel met Oegema en de Zaanse Energie Koöperatie, een door vrijwilligers gedreven vereniging die duurzame energie propageert in de Zaanstreek. Die coöperatie bestaat al heel lang en richtte zich altijd al op het opwekken van stroom, zegt Borst. ‘Zij willen nu ook meehelpen met de verduurzaming van huizen.’

Warmtewandelingen

Eenzelfde koppeling tussen verschillende partijen vindt binnenkort plaats bij de warmtewandelingen in Zaanstad. Geïnteresseerde bewoners maken dan een wandeling door de wijk met een speciale camera die laat zien waar de gevels van huizen het meeste warmte verliezen. De warmtewandelingen worden uitgevoerd met hulp van de Zaanse Warmte Scanners, een vrijwilligersorganisatie die de laatste tijd minder actief was. Borst is daarom blij dat hij via de buurtteams de banden met deze organisatie weer kon aanhalen. ‘En als mensen straks een warmtefoto van hun eigen huis willen, verwijs ik ze weer naar hen door. Zo werkt het twee kanten op.’

Lees het hele verhaal over de Zaanse aanpak deze week in BB23 (inlog).