Binnenstedelijke verdichting is in veel gemeenten het credo. Naast zoveel mogelijk woningen moet daar ook ruimte komen voor maatschappelijke voorzieningen en commerciële functies. Vooral door gebrek aan schuifruimte loopt dit proces geregeld spaak.
Steden zoeken ruimte om te schuiven
Door te eenzijdige inzet op woningbouw staat de woonwerkbalans in veel steden onder druk.
Verkeerscongestie
Functiemenging is binnen gemeenten de oplossingsrichting. Zo kunnen wonen en werken op voormalige bedrijventerreinen beter worden gecombineerd. Of worden er werkfuncties toegevoegd aan monofunctionele naoorlogse wijken. Dat helpt bij het bestrijden van onder meer verkeerscongestie, vervoersarmoede en kansenongelijkheid.
Uitdaging
Maar het beter benutten van de ruimte blijkt voor veel gemeenten nog een (te) grote uitdaging, schrijven Jorn Koelemaij en Tim Rolandus in de ‘Verkenning woon-werkbalans’ van Platform31, waarvoor ze G40-gemeenten onder de loep namen. Voor ontwikkelaars blijkt een eenzijdige focus op woningbouw vaak ‘eenvoudiger en aantrekkelijker’. Het realiseren van bedrijfsruimte vergt volgens de auteurs ‘andere expertise en levert financieel minder op.’ Daarbij is voor de ideale balans in een wijk schuifruimte nodig om bedrijven te kunnen verplaatsen. En aan die schuifruimte ontbreekt het veelal.
Doorbreken
Voor sommige economische functies geldt, stellen Koelemaij en Rolandus, dat deze nog altijd beter gescheiden kunnen blijven. ‘Voor deze economische functies moet vooral de ruimte op bedrijventerrein beter en intensiever worden benut.’ Commerciële functies op deze terreinen die wél mengbaar zijn met woningen, zouden hiervoor moeten wijken. Maar gemeenten missen de financiële middelen om de situatie van ‘het verkeerde bedrijf op de verkeerde plek’ te doorbreken.
Minimumpercentages
Daarom zoeken gemeenten naar manieren om ontwikkelaars te verleiden of te verplichten om ruimte voor maatschappelijke en commerciële functies te integreren in hun project. Te denken valt volgens de onderzoekers aan minimumpercentages of normenkaders in gebied- of kavelpaspoorten en die te borgen via omgevings- of gebiedsvisies. Daarnaast zouden gemeenten ze privaatrechtelijk kunnen vastleggen via anterieure overeenkomsten.
Maatwerk
De praktijk leert dat het loont om per gebied naar passende maatwerkoplossingen te zoeken. ‘En al in een vroeg stadium constructief de dialoog aan te gaan met ontwikkelaars, corporaties, ondernemers, bewoners en andere stakeholders.’ Daarbij verdient een domeinoverstijgende aanpak de voorkeur, regionaal afgestemd en leunend op landelijke data. ‘Monitoring is een belangrijk aspect hiervan, want de mate waarin regionale samenwerking plaatsvindt verschilt per regio.’
