Provincie Gelderland grijpt in bij Veluwse papierindustrie

Gedeputeerde Dirk Vreugdenhil: Volgens mij zijn we vanaf oktober of november 2023 al met veel belangstelling naar deze locatie aan het kijken. In eerste instantie omdat het qua werkgelegenheid een enorme impact had op de omgeving dat zo'n grote fabriek sluit. We hebben alles geprobeerd om te zorgen dat de werkgelegenheid behouden werd en om Stora Enso, de toenmalige eigenaar, op andere gedachten te brengen. Maar dat bleek toch niet gelukt. Gelukkig heeft bijna iedereen een nieuwe werkplek gekregen, veel ook in de omgeving. Want er zijn meerdere papierfabrieken.

Maar toen stond er een fabriek waar niks gebeurde. Aanvankelijk dachten wij: oei, dit gaat grote impact hebben op het project dat wij vanuit de provincie draaien, bedoeld om een oplossing te vinden voor de ingewikkelde belangen die in dat gebied bij elkaar komen. Want het is voor ruimtelijke ordeningsmensen een snoepwinkel. Het gebied, met zware industrie, zit bovenop Natura 2000. Het is ooit begonnen met prachtige beekjes waar papierfabrieken bij zijn ontstaan. Daarna kwamen er woningen omheen en zijn die fabrieken gegroeid. Dat levert allerlei interessante botsingen van belangen op. In bovendien een kleine gemeente, met relatief weinig inwoners. Daarom wilden wij stappen zetten zodat én de leefbaarheid verbeterd wordt, én de verduurzaming van de industrie een plek kan krijgen.

Dirk Vreugdenhil: Je moet je voorstellen dat daar mensen wonen in een huis, waar direct achter hun tuin een metershoge fabriek verrijst. Dan kun je denken aan zware vrachtauto's die door de straten denderen. Of die voordat ze gaan lossen of laden bij een fabriek wachten in de straten waar mensen wonen en proberen te slapen, waar ook kinderen fietsen en op de stoep spelen.

Tegelijkertijd zijn de economische belangen groot, en willen wij dat er een duurzaam industriecluster in Eerbeek blijft. Je moet je ook realiseren: bijna iedereen in Eerbeek werkt daar, of heeft op een andere manier een relatie met die papierfabrieken. Papier en Eerbeek, dat is aan elkaar geklonken. Papier zit er in het DNA.

Dus in die ingewikkeldheid zoek je een oplossing. Toen gebeurde dit: de grootste papierfabriek sloot. Daar hebben we best even treurig over gedaan. Daarna hebben we vrij snel de knop omgezet. Hoe mooi zou het zijn als we de nalatenschap van papierfabriek De Hoop, een begrip in Eerbeek, kunnen gebruiken om de verduurzaming van het hele cluster een zetje te geven? Dat bleek best ingewikkeld. Het is niet voor niks dat we daar al vanaf 2023 over nadenken. Met de nieuwe omgevingswet in de hand hebben we gekeken wat voor mogelijkheden we als provincie hebben. Toen zijn we uitgekomen op een combinatie van een voorbereidingsbesluit, de voorbereiding van een projectbesluit en wat daar eventueel nog achter weg komt.

Wat hier uniek aan is, is dat we het voorbereidingsbesluit hebben gelegd op een hele specifieke locatie. We hebben de situatie bevroren van een fabriek die niet meer in bedrijf is. Dat betekent dat men gedurende anderhalf jaar van die situatie niet mag afwijken. Dat geeft ons de gelegenheid een plan uit te werken. Je zou kunnen zeggen: een nieuw bestemmingsplannetje. Dat is dan het projectbesluit, waarbij we aan gaan geven wat er wél mogelijk is op dat terrein en onder welke voorwaarden dat kan gebeuren.

Het is wel goed dat je het vraagt, want voor de chronologie is dat belangrijk: toen de fabriek gesloten is, hebben ze hem op de markt gezet. Toen is-ie gekocht door de buurman. Want ze wilden, en dat vonden wij ook belangrijk, hun voortbestaan veilig stellen. Je moet je voorstellen dat deze bedrijven zo met elkaar verbonden waren, dat je bij wijze van spreken over een gootje heen stapt en je bent in het andere bedrijf. Wij hebben nadrukkelijk in het voorbereidingsbesluit aangegeven dat wij geen ingrepen willen doen die het voortbestaan van de huidige eigenaar, dus de buurman, in gevaar brengt. We hebben het alleen voorzien op een gedeelte van het terrein dat zij niet nodig hebben voor hun bedrijfsvoering.

Dat moet je aan hen vragen. Tegelijkertijd kan het niet als een verrassing komen, want in dat gebied werken we nauw samen met het industriecluster. We zitten ook samen in een stuurgroep: het is een publiek-private samenwerking binnen Eerbeek en Loenen. Binnen die samenwerking hebben we gezegd: de elektrificatie van het papiercluster is een must-have om dit soort industrie op zo'n locatie vlakbij Natura 2000 een duurzame toekomst te geven. Ik heb van veel partijen positieve reacties gekregen, omdat het enorme kansen biedt als wij van die TenneT-aansluiting een energiehub maken.

Ja, dat geldt eigenlijk voor alle bedrijven in Gelderland. Er is geen grootverbruikaansluiting meer te krijgen. Er zijn wachtlijsten met duizenden en duizenden en duizenden bedrijven. Maar zeker ook de bedrijven in dit cluster lopen tegen grenzen aan. Daarmee kan dit lokaal een oplossing bieden. Op het moment dat je deze bedrijven, die nu op de middenspanning en de laagspanning zijn aangesloten, straks op de energiehub kan aansluiten, levert dat ruimte op op die midden- en laagspanning. En daarop zijn bijvoorbeeld ook huizen en kantoren aangesloten. 

Als je het een klein beetje in perspectief wilt zien: in Gelderland zijn we nog op zoek naar 100 megawatt aan ruimte in het kader van netcongestie. Deze TenneT-aansluiting is bijna 20 megawatt. Dat is een gigantische aansluiting die een enorme verlichting kan geven op het gebied van netcongestie.

Hetzelfde geldt voor stikstof. Er zijn maar vijf bedrijven in heel Nederland te vinden die een grotere impact hebben op de natuur dan papierfabriek De Hoop. Dus door daar zo specifiek maatregelen voor te kunnen nemen, kunnen we effectief zijn in het terugdringen van de stikstofuitstoot en het natuurherstel mogelijk maken. En daarmee weer vergunningverlening mogelijk maken; want die concrete stappen vraagt de rechter natuurlijk ook van de overheid.

We hebben door de oogharen gekeken: kunnen we dit dragen? We denken dat er geen onoverkomelijke financiële risico’s zijn, en ook geen onoverkomelijke juridische risico's. Anders waren we hier niet aan begonnen. Hier nu bedragen aan koppelen, dát ga ik niet doen. Dat is vanuit onze strategische positie niet handig. Maar je kunt hier wel uit opmaken dat het ons menens is als provincie Gelderland. En dat we bereid zijn onze nek uit te steken.

Netcongestie, stikstof; je kunt er moedeloos van worden. Maar ik vind dat het je nooit mag overkomen als bestuurder, dat je de moed in de schoenen laat zakken. Dat je het hoofd laat hangen. We zijn het aan onszelf verplicht om juist als het moeilijk is oplossingen te bedenken die misschien niet voor de hand liggen, maar ons wellicht wel dichter bij het doel brengen. Daar hoort bij dat je een keer iets probeert waarvan je niet 100 procent zeker weet dat het lukt. Of waarvan je niet 100 procent zeker weet dat iedereen op de banken staat te applaudisseren, omdat het ook pijnlijke maatregelen zijn. Maar ik vind dat je als bestuurder de verantwoordelijkheid moet pakken die jou door de volksvertegenwoordiging is gegeven. Dat is ons werk.

De wetgever heeft ons geen termijn gegeven waarmee je even rustig achterover kan hangen. Het is een echt korte termijn om tot een projectbesluit te komen. Zeker als het gaat over zo'n complexe casus. Wij willen in dat projectbesluit goed rekening houden met wat er nodig is voor het industriecluster, maar ook voor de omwonenden en de natuur. Dus we hebben met veel belangen rekening te houden. De zorgvuldigheid hebben we altijd hoog in het vaandel. Die kwaliteit willen we behouden. Dat betekent dat we nu heel, heel, heel hard moeten werken.