Toezicht

Altijd goed, een parlementair onderzoek. Kan er eens precies uitgezocht worden wat er bij een bepaald beleidsterrein is misgegaan, buiten de politieke waan van de dag om. Er is al een onderzoek naar de financiële crisis (Commissie de Wit), naar de effecten van de marktwerking (door de Eerste Kamer), en dan komt er nu een bij naar het functioneren van de woningcorporaties.

Er is genoeg reden om de woningcorporaties eens grondig te onderzoeken, zo lijkt het. Onlangs nog Vestia, waar teveel is gerommeld met geld.  De Rotterdamse corporatie Woonbron leed grote verliezen bij de renovatie van het voormalige stoomschip SS Rotterdam. En dan zijn er ook nog wat gevallen van fraude (Rochdale), megalomaan wensdromen (Servatius) en een sectorbrede overbetaling van de directie en de bestuurders.

Het gedonder bij de woningcorporaties begon, zo is de algemene wijsheid, toen ze verzelfstandigd werden. Een regeringsbesluit dat werd voorbereid uitgevoerd door de toenmalige staatsecretaris Heerma, in de jaren negentig van de vorige eeuw.

De initiatiefnemer van het voorstel voor een parlementair onderzoek, de CDA-er Bas Jan van Bochove denkt dat Het Grote Lijden van de corporaties is begonnen, omdat er een gebrek aan toezicht is: “De huurders moeten erop kunnen vertrouwen dat de politiek dit goed regelt.”

De vraag is echter of het gebrek aan toezicht wel het echte probleem is. Want in de financiële sector zijn er maar liefst twee toezichthouders. En als je wat anders telt, zelfs drie: De Nederlandse Bank, de pensioen- en verzekeringskamer, de Autoriteit Financiële Markten. Maar ondanks al dit toezicht, is de schade die de financiële sector aanricht aan burger en staat groter dan de schade die een oorlog van een beetje formaat oplevert.

Of wat te denken van de Inspectie Volksgezondheid (IGZ). Een organisatie die mijns inziens haar uiterste best doet om de gezondheidszorg in het gareel te houden. Dat lukt maar gedeeltelijk. Daarnaast is een aantal grote inspectiediensten (zoals AID, VWA, Inspectie VenW) de afgelopen jaren samengevoegd, met name omdat ze te bureaucratisch zouden werken en de onder toezicht gestelden teveel tot last zijn.

Nederland heeft een moeizame omgang met toezicht en met het handhaven van regels, zo lijkt het. Ik denk daarom dat een parlementaire enquête naar de woningbouwcorporaties niet zoveel zin heeft. Veel beter zou zijn als het parlement zich eens diepgravend bezig houdt met het vraagstuk: werkt het toezicht wel? Of: welke bevoegdheden zijn er nodig om geloofwaardig toezicht in te richten? Wat verwachten we van een toezichthouder?

Toegegeven: dat zijn nogal academische vragen, waar het brede publiek weinig interesse voor zal hebben. Je scoort er politiek gezien niet erg mee. Maar de resultaten zijn voor ambtenaren, politici en bestuurskundigen oneindig veel interessanter dan een onderzoek naar de woningcorporaties.

Paul Lensink