Natuurherstelwet krijgt in Straatsburg krappe meerderheid

De natuurherstelwet gaat er komen, na weken van onrust en politieke strijd. Woensdag besloot het Europees Parlement in Straatsburg, tijdens een plenaire stemming, de onderhandelingen met de lidstaten en de Europese Commissie aan te gaan, waarna er een wet kan komen. Hoe die wet er in detail uit gaat zien, wordt pas na die onderhandelingen helemaal duidelijk.

Krappe meerderheid

Het Europarlement stemde er met 336 stemmen voor om aan de onderhandelingen te beginnen. Driehonderd parlementariërs stemden tegen, en er waren dertien onthoudingen. Een voorstel om de wet af te wijzen, haalde het niet: 312 afgevaardigden wilden uiteindelijk de wet afwijzen, 324 wilden dat niet en twaalf Europarlementariërs onthielden zich van stemming.

Frans Timmermans is ongelooflijk blij dat het wetgevingsproces verder kan, zei hij na afloop tegen verslaggevers naast de hemicycle, de plenaire vergaderzaal in het Europees Parlement. De stemming in Straatsburg geeft nu namelijk de mogelijkheid om iets af te kunnen spreken nog voor de Europese Verkiezingen van juni 2024.

VNG heeft zijn wens binnen

Met gemeenten wil de Europese Commissie samenwerken aan de inspanningsverplichting om de natuur te herstellen, zegt hij tegen Binnenlands Bestuur. 'Een paar jaar terug hebben we ze gevraagd: willen jullie de natuurwetten gewijzigd hebben? Toen wilden ze het niet. Met dit voorstel willen we het niet moeilijker voor ze maken en met hen samenwerken aan die inspanningsverplichting.'

Die inspanningsverplichting is een voorbeeld van het minder rigide maken van de wet: in een eerdere versie stond nog een resultaatsverplichting. Daar was de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) sterk op tegen. De Europese Commissie ziet bijvoorbeeld graag meer binnenstedelijk groen en meer bomen die schaduw geven.

Ook tegenstanders blij

VVD'er Jan Huitema die tegen de wet is, is daar wel blij mee. Er is in het wetsontwerp nu meer ruimte voor woningbouw, infrastructuur en landbouw, waardoor in zijn ogen Nederland niet op een stikstofcrisis 2.0 afstevent. 'Dat betekent dat als er ergens een boom staat waar een gemeente graag een appartementengebouw wil hebben, dat gebouw er toch kan komen en de natuur elders gecompenseerd kan worden.'

Gemeenten krijgen qua woningbouw bovendien meer mogelijkheden voor de keuze tussen inbreiding of uitbreiding. In het oorspronkelijke voorstel kwam inbreiding toch wat in de knel te zitten, vanwege de noodzaak van binnenstedelijk groen.

Huitema stond aan de basis van circa vijftien wijzigingen die meer flexibiliteit in de wet brengen. Zijn inbreng zorgt dat er meer ruimte is voor initiatieven van onderop. Hoewel hij dol is op natuur – hij heeft zelf een boerenbedrijf – stemde hij ondanks de wijzigingen tegen het voorstel als geheel. Hij vindt dat de wet terug zou moeten naar de tekentafel.

Nog net niet dansen op de tafels

Zo zit Bert-Jan Ruissen (SGP) er ook in. Hij stemde ook tegen. Toch is hij blij met meer flexibiliteit, met name het feit dat het Europees Parlement meer ruimte schept voor boeren. Volgens Ruissen is de uitkomst van de stemming een overwinning voor de politieke groepen op de rechterflank die het voorstel bekritiseerden. Volgens hem zijn er meer amendementen van rechts dan van links overgenomen. 'We hebben dus toch het nodige bereikt.' Hij constateert dat er veel emotie in het debat. Europarlementariërs joelden luid toen de wet aan was genomen en ze dansten nog net niet op de tafels.

Zo riepen de christendemocraten dinsdag nog de voltallige pers bij elkaar om hun zorgen te delen. De Europese Commissie zou als ambtelijk apparaat politiek bedrijven, verklaarden ze daar. Eerder beschuldigden ze Timmermans van intimidatie. Timmermans had daar woensdag een weerwoord op. Hij constateerde dat persoonlijke aanvallen niet hebben gewerkt en dat het debat steeds terug kwam op de inhoud. En op inhoud debatteren is democratie, meende de vice-president van de Europese Commissie. Hij ziet het als zijn missie tegenstanders alsnog te overtuigen, zei hij verder tegen de Europese pers.

En hoe nu verder?

Ook Europarlementariër Mohammed Chahim (PvdA) is blij met de stemming. 'Dit is ondanks het verzet goed voor natuur, boer en het klimaat', zegt hij. 

Wat nu nog moet gebeuren is dat lidstaten, Europese Commissie en het Europees Parlement elkaars en de eigen positie analyseren. Zo zijn enkele van de aangenomen amendementen strijdig met elkaar. Maar de wet kan alsnog verder. De onderhandelingen zullen dit najaar plaats vinden.

Als de wet er straks ligt, moeten lidstaten rond 2027 (de exacte datum wordt nog duidelijk) nationale plannen hebben, op basis waarvan ze aan het natuurherstel werken. Dan moeten EU-brede doelen worden gehaald: het nemen van herstelmaatregelen in 2030 in 20 procent van de water- en landoppervlakten.