Gemeenten experimenteren met loting

Kappen of ontzien? De uit de hun krachten gegroeide bomen in de Haarlemse jarenzestigwijk Schalkwijk dreigden de lokale gemeenschap te splijten. De Haarlemse oplossing: via loting in totaal duizend wijkbewoners uitnodigen om er op een zaterdag over te komen praten. Vroeg in het traject, zodat het burgeradvies meegenomen kon worden in het plan van aanpak.  

Toolkit loting

Het Haarlemse experiment komt niet uit de lucht vallen. Vanuit de wens om met nieuwe vormen van burgerparticipatie aan de slag te gaan, meldde een aantal gemeenten zich in 2015 aan bij het leerprogramma loting van de Democratic Challenge (DC), gericht op vernieuwing van de lokale democratie. Behalve Haarlem wilden ook Amersfoort, Groningen, Lelystad, Peel en Maas en Amsterdam met vormen van loting gaan experimenteren. Ze worden bij hun pogingen begeleid door wetenschappers van de Universiteit Utrecht die medio november op grond van de opgedane ervaringen een ‘toolkit loting’ voor gemeenten presenteren.

Usual suspects

Een van de problemen waar je al bij loten snel op stuit, trapt Luuk Loupias van de DC maar meteen af, is hoe je ingelote burgers verleidt om daadwerkelijk mee te doen. ‘Zo’n 40 procent geeft in eerste instantie aan dat wel te willen. Maar uiteindelijk komt vaak maar zo’n 10 procent op de geplande bijeenkomst opdagen. Dan klagen gemeenteraden al snel dat het weer de usual suspects zijn, de bewoners die je toch wel hoort.’

Steeds leuker
In Haarlem-Schalkwijk kwamen ze rond 5 procent opkomst uit. ‘We hoopten dat 100 van de 2.000 ingelote wijkbewoners op die zaterdag zouden langskomen’, zegt Scalzo. ‘Uiteindelijk gaven 90 zich op en zaten we met 75 aan tafel. Maar naast de usual suspects zaten er ook veel nieuwe mensen tussen die je anders nooit zou treffen. Ik herinner me een vrouw die zei dat ze was gekomen omdat het nu eenmaal moest van haar man. Van bomen gaf ze aan niks te weten. Maar ze bleef de hele sessie aanwezig en vond het naarmate we verder kwamen steeds leuker worden. Want die gesprekken gaan uiteindelijk wel allemaal over de inrichting van jouw eigen buurt.’

Boomsafari's 

De ingelote burgers konden zich goed voorbereiden. De gemeente Haarlem stelde alle onderzoeksrapporten over de Schalkwijkse bomen aan hen beschikbaar, ook waren de belangrijkste uitkomsten in een brochure samengevat. Voorafgaand aan de bijeenkomst konden burgers deelnemen aan boomsafari’s door de wijk, waar met experts de bomen werden beoordeeld. Belangengroepen waren tijdens de burgerdag op de achtergrond aanwezig. Niet om de stemming te beïnvloeden, maar wel om desgevraagd aanvullende informatie te geven.

Verademing
Al was de opkomst iets lager dan ze had gehoopt, toch was Scalzo zeer te spreken over het verloop van de dag. ‘De dynamiek die je op dergelijke buurtbijeenkomsten normaal gesproken hebt – met mensen die heel erg geharnast vóór of tegen iets zijn, of zich massaal tegen de gemeente keren – die ontbrak hier totaal. Dat maakt het een verademing voor alle deelnemers. Je luistert naar elkaar, zonder dat je meteen een mening of oordeel klaar hebt.’

Lees het hele verhaal over loting deze week in BB20 (inlog)