Gebundeld aanbesteden is stuk duurzamer

Overheden kiezen steeds vaker voor gebundelde aanbestedingen. Dat stimuleert duurzame investeringen én bespaart veel frustratie van gemeenten en marktpartijen. ‘We zijn uit de vechtmodus.’

Nieuw

Over het Merwedekanaal in Zuid-­Holland lopen zeven bruggen. Het onderhoud daarvan besteedde de provincie in 2023 in één keer aan. Dat is nieuw, zegt VVD-gedeputeerde Frederik Zevenbergen (verkeer en vervoer). ‘Beheer en behoud deden we vroeger met kleine contractjes. Dus één brug per keer, niet zeven tegelijk. Nu zitten we op tienjarige contracten. Door die langere tijdsspanne geven we aannemers de ruimte om te investeren in circulaire innovaties.’

Extra kosten

De bruggen krijgen nu bijvoorbeeld een duurzame deklaag, met meer bijmenging van oud asfalt. En bouwers gaan aan het werk met emissieloze apparatuur. Zevenbergen: ‘Een elektrische grijper koop je niet voor een project van anderhalf jaar als die vervolgens de schuur ingaat omdat niemand de extra kosten ervan wil betalen.’

Hele keten

Gebundeld of seriematig aanbesteden gebeurt steeds meer, zegt Ingeborg Ligtenberg. Ze werkt bij de Bouwcampus, een stichting opgericht door Rijkswaterstaat, Rijksvastgoedbedrijf, Bouwend Nederland, TU Delft en de gemeenten Rotterdam en Delft, namens de G4 en de G32 gemeenten. ‘We willen maatschappelijke transities versnellen’, zegt Ligtenberg. ‘Daar hoort ook de circulaire transitie bij.’ Dat doet de Bouwcampus vooral door verschillende partijen bij elkaar aan tafel te zetten. Ligtenberg: ‘Om circulair te bouwen heb je de hele keten nodig, leveranciers, opdrachtgevers, noem maar op. Al die spelers praten normaal gesproken weinig met elkaar, zeker op het gebied van beheer en onderhoud.’

In bundels

Juist daarom juicht de Bouwcampus het seriematig aanbesteden toe. Want ook dat zorgt voor meer samenwerking in de keten. ‘Normaal schakelt een opdrachtnemer pas een leverancier in als hij een opdracht eenmaal heeft gekregen’, zegt Ligtenberg. ‘Zo komt de kennis van de leverancier heel laat tot beschikking. Dat maakt het moeilijk om duurzame keuzes te maken, laat staan circulair. Vaak moet de uitvoering snel gebeuren en nieuw materiaal ligt gewoon op de plank. Als opdrachtgevers meer in bundels aanbesteden, kunnen opdrachtnemers langduriger met een leverancier samenwerken. Die kan dan zeggen welke pomp goed onderhoudbaar is en welke hij misschien nog kan renoveren.’

Toenemen

Ligtenberg ziet gebundelde aanbestedingen steeds vaker voorkomen. Dat gebeurt in relatief kleine bundeltjes van wat eerst tien opdrachten waren. Maar er zijn ook grotere aanbestedingen, zoals het werk aan tachtig poldergemalen door het Hoogheemraadschap van Rijnland. Het grootste voorbeeld tot nu toe is de aanbesteding Duurzaam Herstel, van het Instituut Mijnbouwschade Groningen, voor het herstel van 1.500 woningen. Ligtenberg verwacht dat deze trend nog wel gaat toenemen, ook gezien de enorme vernieuwingsopgave in de infrastructuur.

Dertien jaar

De provincie Zuid-Holland koos ook bewust voor een grote aanbesteding voor het openbaar vervoer in Zuid-Holland Noord. Met een inschrijving voor vervoer op diesel mochten partijen acht jaar rijden, maar met een zero emissie-vloot werd dat dertien jaar. Qbuzz beloofde elektrisch te ­rijden en kreeg de concessie gegund voor 13 jaar vanaf eind 2024. Zevenbergen: ‘Dan geef je tijd om investering in voertuigen terug te verdienen.’

Berg

Zevenbergen wil juist als overheid een kickstart geven aan duurzame innovaties. Uiteindelijk is elektrisch materieel namelijk niet duurder, denkt Zevenbergen. ‘Elektrisch heeft minder bewegende onderdelen dan fossiel. Dat geeft minder slijtage. En er is natuurlijk minder uitstoot, wat weer handig is voor vergunningen.’ De relatief dure aanschaf van elektrisch materieel ziet Zevenbergen daarom als een berg die we met zijn allen over moeten. ‘Als we allemaal aan blijven hikken tegen die kosten, komen we er nooit.’

Fietsnietjes

Als duurzaamheid meer kost, moet je dat natuurlijk wel kunnen uitleggen aan de samenleving. ‘Maar dat wordt makkelijker naarmate grondstoffen schaarser worden’, zegt Zevenbergen. ‘Ook vanuit geopolitieke overwegingen kan de keuze zijn: hoe minder afhankelijk, hoe beter.’ In zijn provincie lukt het steeds vaker om weggehaalde bruggetjes, fietsnietjes, openbare verlichting en zelfs duikers – grote betonnen buizen voor een slootje onder de weg – opnieuw te gebruiken.

Afstemmen

Duurzame innovatie stimuleren lukt volgens Zevenbergen beter als over­heden hun aanbestedingen op elkaar ­afstemmen. ‘We zouden aanbestedings­criteria allemaal uniform moeten opstellen. Dan weten aannemers qua circulariteit uit welke hoek de wind waait.’ Hij vergelijkt het met veiligheid. ‘Daar ga je ook niet op concurreren. Dat is een standaard gegeven.’ Lange contracten hoeven trouwens niet meer geld te kosten. De Bouwcampus wijst als voordeel van gebundelde aanbestedingen juist op minder administratieve kosten voor het steeds opnieuw uitvragen van tenders. Ook voor aannemers scheelt dat veel administratie. Het lijkt er bovendien op dat de uitvoeringskosten voorspelbaarder worden. Betere en langdurige samenwerking tussen verschillende partijen zorgt voor minder kosten die er achteraf nog bijkomen.

Lees het hele verhaal over duurzaam aanbesteden deze week in BB12 (inlog).